"λιτός λυρισμός, γυμνός και κοφτερός"...

Παντελής Μπουκάλας.

Είναι νομίζω δεδομένη η συμπάθεια των Ελλήνων για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής. Συμπάθεια που είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε πολιτικούς λόγους, στην αίσθηση ή πεποίθηση της παραλληλίας ή αναλογίας ανάμεσα στους δικούς μας και τους δικούς τους απελευθερωτικούς αγώνες εναντίον ξένων κατακτητών αλλά και εναντίον δικτατορικών καθεστώτων. Ενδέχεται επίσης να είναι ένα εύλογο αντίδωρο στον φιλελληνισμό, φιλαρχαιοελληνισμό καλύτερα, που μαθαίνουμε ότι παραμένει ζωηρός εκεί.

Παρ’ όλ’ αυτά, παρά την αίσθηση διασταύρωσης της μοίρας τους με τη δική μας μοίρα, πολύ δύσκολα θα υποστήριζε κανείς ότι το πλάσμα που αυθαίρετα και για λόγους συνεννόησης ονομάζουμε «μέσο Ελληνα», ή «μέσο άνθρωπο« γενικώς, γνωρίζει πολλά πράγματα για τη Νότια Αμερική και συγκεκριμένα για την Ουρουγουάη· γενικότερα για την ιστορία και τη συνολική παρουσία της και ειδικότερα για τη λογοτεχνία της.

Ποιες αφορμές, ποιοι λόγοι θα μπορούσαν ίσως να μας παρακινήσουν να ξοδέψουμε λίγο από τον χρόνο μας ώστε να πετύχουμε μια κάπως βαθύτερη γνωριμία; Ανάλογα με τα εφόδια και τον προσανατολισμό του καθενός. Τους ποδοσφαιρόφιλους, για παράδειγμα, θα μπορούσε να τους ωθήσει σε μια διαδικτυακή έστω εξερεύνηση της Ουρουγουάης η γηπεδική δράση πρωτοκλασάτων ποδοσφαιριστών ουρουγουανικής καταγωγής, όπως ο παλαίμαχος πια Ντιέγο Φορλάν, ο Έντισον Καβάνι της Παρί Σαιν Ζερμέν, κυρίως δε ο Λουίς Σοάρες της Μπαρτσελόνα, ήρεμος πλέον δίπλα στον Μέσι και τον Νεϊμάρ.

‘Αλλοι θα μπορούσαν να συγκινηθούν από την ομοιότητα της σημαίας της Ουρουγουάης με την ελληνική σημαία. Με την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, τυλιγόταν και εμφανιζόταν στην τηλεοπτική του εκπομπή, στα Μουντιάλ των προηγούμενων χρόνων, ένας από τους γνωστότερους Ελληνες σχολιαστές των ποδοσφαιρικών δρωμένων.

Για τους φίλους της λογοτεχνίας, και ειδικά της ποίησης και του υπερρεαλισμού, θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν προτροπή μια πρόταση από τον δικαίως διάσημο Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου. Ας θυμηθούμε την έξοχη γεωγραφία της υπερρεαλιστικής ευτοπίας:

Μπολιβάρ! Κράζω το όνομά σου ξαπλωμένος στην                                                                        κορφή του όρους ‘Ερε,
την πιο ψηλή κορφή της νήσου Υδρας.
Από δω η θέα εκτείνεται μαγευτική μέχρι των                                                            νήσων του Σαρωνικού, τη Θήβα,
Μέχρι κει κάτω, πέρ’ απ’ τη Μονεβασιά, το τρανό Μισίρι,

Αλλά και μέχρι του Παναμά, της Γκουατεμάλα, της Νικαράγκουα, του Οντουράς, της Αϊτής, του Σαν Ντομίγκο, της Βολιβίας, της Κολομβίας, του Περού, της Βενεζουέλας, της Χιλής, της Αργεντινής, της Βραζιλίας, Ουρουγουάη, Παραγουάη, του Ισημερινού,

Ακόμη και του Μεξικού.

Νέα επίκληση, λίγο παρακάτω:

Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φεραίου παιδί. […]
Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής.
Δεν ξέρω ποια συγγένεια σε συνέδεε, αν είτανε απόγονός σου ο άλλος μεγάλος Αμερικανός, από το Μοντεβίντεο αυτός,
‘Ενα μονάχα ξέρω, πως είμαι ο γιος σου.

Ποιος είναι «ο άλλος μεγάλος Αμερικανός» το λέει ο ίδιος ο Εγγονόπουλος σε σημείωσή του: ο Ισίδωρος Ducasse, comte de Lautreamont, επιλεγμένος πρόγονος των υπερρεαλιστών, που γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο, όταν ο πατέρας του εργαζόταν στο εκεί γαλλικό προξενείο.

Παρεμπιπτόντως, μια και ο λόγος και περί της Αϊτής, πιθανόν δεν γνώριζε ο Εγγονόπουλος, και γι’ αυτό ίσως δεν το αξιοποίησε ποιητικά, πως η χώρα αυτή, Χαϊτιον τότε, ήταν η πρώτη που αναγνώρισε επίσημα την Επανάσταση του 1821, με συγκινητικά θερμή επιστολή (αποθησαυρισμένη από τον Ιωάννη Φιλήμονα) του προέδρου της Ζαν Πιερ Μπουαγέ προς τον Αδαμάντιο Κοραή, τον Ιανουάριο του 1822.

Οι Αθηναίοι πάντως, όσοι συνυπάρχουμε άγνωστοι μεταξύ μας κάτω από την ταυτότητα «διαβάτες» ή «περαστικοί», θα μπορούσαμε να βρούμε αλλού την αφορμή μας για να ψάξουμε και να μάθουμε κάτι παραπάνω για την Ουρουγουάη. Δύσκολα φαντάζομαι Αθηναίο που να μην έχει περάσει πεζός, με το γιωταχί του, με ταξί ή με λεωφορείο από τη Μιχαλακοπούλου, και να μην κόλλησε στην αρχή της, λίγο μετά το Χίλτον, αν ανεβαίνει προς Ιλίσια. Εκεί λοιπόν, στα αριστερά του ανερχομένου, υπάρχει από παλιά, δεν μπόρεσα να εξακριβώσω από πότε και βάσει ποιου σκεπτικού, ο ορειχάλκινος ανδριάντας ενός ξένου, από τους λιγοστούς ανδριάντες ξένων στην πόλη. Είναι ο στρατηγός Χοσέ Γερβάσιο Αρτίγας, ο ελευθερωτής της Ουρουγουάης, ιδρυτής του Εστάντο Οριεντάλ, του Ανατολικού Κράτους. Τραγουδισμένος και αυτός από τον Πάμπλο Νερούδα, στο Κάντο Χενεράλ.

Περνάμε έτσι στα καθαυτό λογοτεχνικά.

Αν ο Νερούδα σχημάτισε ή υπέδειξε το σημείο Χιλή πάνω στον χάρτη της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες αλλά και ο Ερνέστο Σάμπατο το σημείο Αργεντινή, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες το σημείο Κολομβία, και ο Μάριο Βάργας Λιόσα (όποιες κι αν είναι πια οι πολιτικές του πεποιθήσεις) το σημείο Περού, το σημείο-Ουρουγουάη για τους Ελληνες αναγνώστες το ορίζει, μάλλον κατ’ αποκλειστικότητα, ο Εδουάρδο Γκαλεάνο. Στο δικό του όνομα μπορούμε να προσθέτουμε εφεξής  και το όνομα Ελένα Ιδέα Βιλαρίνιο Ρομάνι, και εν συντομία Ιδέα Βιλαρίνιο. Το όνομα μιας σπουδαίας ποιήτριας, αλλά και πολυβραβευμένης μεταφράστριας του Σαίξπηρ και κριτικού λογοτεχνίας, που  αρχίσαμε να τη γνωρίζουμε από το 2009, έτος του θανάτου της, χάρη στην ‘Ελενα Σταγκουράκη, η οποία ανέλαβε να μας εισαγάγει στην ποίησή της, ή μάλλον να εισαγάγει την ίδια την ποίησή της στην Ελλάδα και να εισηγηθεί υπέρ αυτής.

‘Ετσι, από τις πρώτες δημοσιεύσεις μεταφρασμένων ποιημάτων της στο ηλεκτρονικό περιοδικόPoeticanet και κατόπιν στο Δέντρο, σε τρία δημοσιεύματα, φτάσαμε στον σημερινό τόμο, πλούσια εφοδιασμένο με εισαγωγικά κείμενα, καθώς και με επιστολές και συνεντεύξεις της Βιλαρίνιο στο επίμετρο, και αφιερωμένο στη μνήμη του Δημήτρη Αρμάου, ενός ανθρώπου που με την όλη παρουσία του έδινε νόημα στον κάπως παλιακό όρο «άνθρωπος των γραμμάτων». ‘Ολα τούτα, κείμενα και παρακείμενα, γεννημένα από γνώση αλλά, κυρίως αυτό, από μεράκι, συνθέτουν από κοινού μια καθαρή και δυνατή εικόνα της Ουρουγουανής ποιήτριας και δι’ αυτής ένα τμήμα έστω της εικόνας της πατρίδας της.

Νά λοιπόν γιατί η μετάφραση, από κάθε γλώσσα σε οποιαδήποτε άλλη, παραμένει μια πράξη γνήσια διαφωτιστική και βαθιά δημοκρατική. Επειδή μεταφέρει στοιχεία του πολιτισμού ενός λαού και τα κοινοποιεί  σε έναν  άλλον λαό, που όση κι αν είναι η γλωσσομάθειά του, δεν μπορεί βεβαίως να λύσει το πρόβλημα της Βαβέλ. Παραμένει επίσης μια πράξη δικαιοσύνης και πνευματικής αλληλεγγύης, αφού δίνει τη δυνατότητα σε μια λογοτεχνική φωνή να ξανακουστεί κάπως αλλιώς, και κατά συνέπεια να ξαναϋπάρξει. ‘Αλλης μορφής αθανασία, άλλης μορφής ήττα του χρόνου και υπέρβαση των τειχών, δεν ξέρω αν υπάρχει.

Για να ξαναπώ το αυτονόητο, η μετάφραση, ειδικά της ποίησης, που δεν μιλάει την προφανή γλώσσα αλλά εκμεταλλεύεται τα δεύτερα και τρίτα στρώματά της, τα εσωτερικότερα, παραμένει ένα βαριά δύσκολο εγχείρημα, που δεν επιδέχεται απλουστευτικές λύσεις και δεν αντέχει την πνευματική οκνηρία. Απλουστευτική λύση, καταφανώς άδικη για το πρωτότυπο και τον δημιουργό του, προκύπτει, για παράδειγμα, όταν ο μεταφραστής, ποιητής και ο ίδιος, αισθάνεται υπέρτερος του ποιητή τον οποίο μεταφράζει. ‘Ετσι, με αφόρητα επιπόλαιο ναρκισσισμό, αποφασίζει ότι δικαιούται να υποτάξει τα ξένα ποιήματα στο δικό του ιδιόλεκτο, στη δική του ποιητική ταυτότητα, και όχι απλώς να τα ανακτήσει παραμένοντας υπηρέτης τους.

Απλουστευτική λύση δίνουν και όσοι χρησιμοποιούν σαν απλό πρόσχημα το προς μετάφραση κείμενο, και, με κάποιον παραλογοτεχνικό τυχοδιωκτισμό, το νοθεύουν, το παραφουσκώνουν ή το πετσοκόβουν για να αποφύγουν τα δύστροπα σημεία του. Αυτό βλέπουμε να συμβαίνει κυρίως στην ενδογλωσσική μετάφραση, από τα αρχαία ελληνικά στα νέα. Και όχι μόνο στις αριστοφανικές κωμωδίες, στις οποίες εμβολιάζονται τσαπατσούλικα μπόλικα στοιχεία της τηλεοπτικής επικαιρότητας, ώστε να κερδηθούν τα εύκολα χειροκροτήματα, αλλά και στις τραγωδίες.

Απλουστευτική, άκοπη και πνευματικώς αδάπανη είναι και η λύση που δίνουν όσοι αδιαφορούν για τη φόρμα της μεταφραζόμενης ποίησης, για τον ρυθμικό χαρακτήρα της, καθώς και για τη ρίμα της, εάν υπάρχει. Σίγουρα, μπορούμε να αποδώσουμε ένα χαϊκού ή ένα σονέτο με ελεύθερο στίχο, κανείς δεν το απαγορεύει. Αλλά παύει να είναι χαϊκού ή σονέτο. Παύει δηλαδή να είναι αυτό που ο ίδιος ο δημιουργός του θέλησε να είναι. Δεν αλλάζει απλώς μορφή αλλά είδος.

Στο έργο της Ιδέας Βιλαρίνιο είναι έκδηλη η διεκδίκηση της μουσικής των λέξεων και διά των λέξεων, η επιδίωξη του ρυθμικού βηματισμού της ποιητικής φράσης. Την αποκρυστάλλωση σε ήχους αυτού του έρρυθμου διαβήματος την υποψιάζεται ακόμη και ο μη ισπανομαθής, αν διαβάσει το πρωτότυπο. Τη ρυθμική έγνοια ή αγωνία της Ουρουγουανής ποιήτριας, που αποτελεί απαραγνώριστο συστατικό της ποιητικής ιδιοπροσωπείας της και κεφάλαιο της καλλιτεχνικής ιδεολογίας της, τη συμμερίζεται απολύτως η Έλενα Σταγκουράκη. Επιχειρεί λοιπόν, σε κάθε περίπτωση, να τη σεβαστεί. Και παρότι έχει λεχθεί, και μάλιστα λατινιστί, πως η μετάφραση είναι προδοσία, προσπαθεί να μην απιστήσει στις κατατεθειμένες απόψεις της Βιλαρίνιο για τον ελεύθερο στίχο. Τις θυμίζω, ώστε να αναλογιστούμε σε ποιον βαθμό ισχύουν και στα δικά μας μέρη:

 «Λέω πως ο ελεύθερος στίχος υπήρξε μάστιγα, καθώς, υπό το πρόσχημα ενός στίχου «ελεύθερου», κόσμος και κοσμάκης που δεν ήταν ποιητές έγραψαν χιλιόμετρα ολόκληρα κατατεμαχισμένης πρόζας, η οποία, μαζί με άλλα είδη πτώχευσης που επέφερε, οδήγησε στην απώλεια του αναγνωστικού κοινού της ποίησης. Δεν σημαίνει πως υποτιμώ την ποίηση της καθημερινότητας, κι εγώ έχω γράψει καθημερινή ποίηση. Ποτέ όμως ελεύθερο στίχο».

‘Οσοι θα έκριναν υπερβολική την άποψή της αυτή, σίγουρα θα χαμογελούσαν ειρωνικά διαβάζοντας μιαν άλλη ιδέα της Ιδέας Βιλαρίνιο, όπως την εξέφρασε σε συνέντευξή της το 1971. ‘Οτι δηλαδή «σε ένα ποίημα μπορεί να απουσιάζει οτιδήποτε άλλο, υπό συγκεκριμένες συνθήκες ακόμη και το νόημα. Ποτέ όμως ο ρυθμός». Θυμάμαι εδώ τον Κωστή Παλαμά να λέει «τα πάντα και τ’ ανίερα ο ρυθμός τ’ αγιάζει», ή πάλι, «Ελεύθερος, του στίχου μόνο υπάκουος», και χαμογελώ με τη σειρά μου. Με τη σύμπτωση. Αλλά και με τη σκέψη ότι αυτή η υπακοή παραμένει τουλάχιστον το μισό της τέχνης, κι ας μην τη συνυπολογίζουν πια πολλοί θεράποντές της στα αναπόφευκτα προαπαιτούμενά της.

Η μετάφραση δεν είναι ηχώ, αντήχηση. Είναι φωνή, νέα φωνή· αυτοτελής, παρότι συναρτημένη με την αρχική. Και έτσι κρίνεται. Η μεταφρασμένη Ιδέα Βιλαρίνιο μάς αποκαλύπτεται ως ποιήτρια ενός λιτού λυρισμού, γυμνού και κοφτερού. Δεν ποντάρουν σε ποικίλματα τα ποιήματά της. Δεν εξωραϊζουν. Και δεν διστάζουν να πουν, πάλι και πάλι, ότι στο ζευγάρι των δύο μόνων βεβαιοτήτων που υπάρχουν, όπως η ίδια τις προσδιορίζει, του ‘Ερωτα και του Θανάτου, το πάνω χέρι δεν το έχει ο Έρωτας. Αυτό πάντως δεν σημαίνει ότι αρνείται τον Έρωτα και τα ευεργετήματά του. Τον εννοεί όμως και τον βιώνει με τον χρόνο βαθιά εγγεγραμμένο μέσα του, σαν να επέρχεται αναπόδραστα το τέλος του ταυτόχρονα με την τελείωσή του. Το ακούμε καθαρά στο ποίημα «Και τι μ’ αυτό;», του 1961:

Παίρνω από σένα αγάπη
και τι μ’ αυτό
σου δίνω εγώ αγάπη
και τι μ’ αυτό
θα ‘χουμε μέρες νύχτες
ενθουσιασμούς
καλοκαιριές
όλη την ηδονή
όλη την ευτυχία
όλη τη θαλπωρή.
Και τι μ’ αυτό.
Παντοτινά θα λείπει
το ψέμα το βαθύ:
για πάντα.

Ενοχλητικά απομυθοποιητικός πεσιμισμός; Μπορεί. Μπορεί όμως και απλή φιλαλήθεια, απόρροια μιας στέρεης αυτογνωσίας και γενικότερα ανθρωπογνωσίας.

Πεσιμισμό θα μπορούσε να διακρίνει κάποιος και στην ευθέως πολιτική ποίηση της Βιλαρίνιο. Για παράδειγμα στο ποίημα «Παραλία Χιρόν», του 1961, ένα από τα ποιήματα που επεξεργάζονται το οδυνηρά διαυγές μοτίβο της τυραννικής αρβύλας:

Πάντοτε κάποια αρβύλα υπάρχει πάνω στο όνειρο
το εφήμερο του ανθρώπου
μια αρβύλα δύναμης και παραλογισμού
έτοιμη να χτυπήσει
πρόθυμη στο αίμα να ποτίσει. […]
Η αρβύλα αλλάζει πόδια όπως αλλάζουν χέρια
το χρήμα η ισχύς και η εξουσία
μα πάντοτε όλο κάποια θα υπάρχει
κάποτε περισσότερες από μία
για να τσαλαπατά τα όνειρα των ανθρώπων.

Θα υπάρχει πάντοτε. Το ξέρουμε. Αλλά θα νικάει και πάντοτε; Η άρνηση της Βιλαρίνιο να αποδεχτεί ότι πέθανε ο Τσε, δηλαδή όσα συμβόλιζε ο Τσε για τον κόσμο όλο, στο ποίημά της «Δεν πέθανε λέω» του 1967, συνομολογεί με τη βεβαιότητά της, όπως διατυπώνεται στο ποίημα «Ευχαριστίες» του 1968, ότι για τους αρβυλόπληκτους ή αρβυλοπατημένους λαούς, το ελευθερία ή θάνατος «δεν πρόκειται απλώς / για μια όμορφη φράση και τίποτε παραπέρα». Δεν πρόκειται καν για δίλημμα, αφού ο θάνατος στον αγώνα πάνω προτείνεται σαν ο μοναδικός τρόπος να δικαιωθεί η ζωή ως συνώνυμη της ελευθερίας.

Τα δύο αυτά ποιήματα, μαζί με τα υπόλοιπα που συστεγάζονται στο βιβλίο υπό τον τίτλο «Καημένε κόσμε», αποτελούν κεφάλαια ενός οιονεί ελευθερόφρονος πολιτικού μανιφέστου που συντάχθηκε με τον τρόπο της λογοτεχνίας, θερμής εδώ, παθιασμένης και πληθυντικής, και το οποίο επικυρώθηκε από τον ενεργό πολιτικά βίο της Ιδέας Βιλαρίνιο.

Δύο φωνές σε μία, και μάλιστα αντίρροπες ή αντιφατικές; θα αναρωτηθεί κανείς. ‘Οχι, δεν πρόκειται για διχασμένη φωνή ούτε βέβαια για αφύσικη διφωνία. Οι άξιοι ποιητές διατηρούν αρμονικό τον λόγο τους ακόμα κι όταν φαίνεται να διασπώνται γραμματικά, θεματολογικά ή υφολογικά. Η Ιδέα Βιλαρίνιο ανήκει σ’ αυτήν τη χορεία. Το ότι μπορούμε να το κατανοήσουμε αυτό και οι πάμπολλοι μη ισπανομαθείς το χρωστάμε στην τίμια μεταφραστική δουλειά της ‘Ελενας Σταγκουράκη, που κατόρθωσε να μοιραστεί με τον αναγνώστη την   ολοφάνερα βαθιά εξοικείωσή της με το έργο της ποιήτριας από την Ουρουγουάη.

(Ομιλία του συγγραφέα στην παρουσίαση του βιβλίου στο Polis Art Cafe, στις 28.03.2016)

Woman scream 2016 Greece...

This year the “Woman Scream” International Poetry and Arts Festival took place for the fourth time in Greece. Organised by the Literary Journal “Neo Planodion” and MPI ambassador in Greece, Elena Stagkouraki, the Festival was carried out in Athens and Crete, including several events with poetry, music, films and specialist speeches.

Stagkouraki participated in the 1^st International Meeting of the Mujeres Poetas Internacional movement, which took place in Madrid between the 4^th and 6^th of March. After that, the opening of the festival was celebrated in Athens on March 10, in honour of the great Greek woman poet Zefi Daraki. Daraki was the wife of the late Greek poet, Vyron Leontaris, which was why she was often referred to as simply or just “Leontaris’ wife”, although she is a distinguished poet herself. This is what gave the opening event of the Greek “Woman Scream” Festival a double meaning. During this event, Foteini Kouvela, Secretary General of the General Secretariat for Gender Equality of the Greek Ministry of the Interior greeted the initiative and spoke though her representative about the importance of such initiatives. Elena Stagkouraki gave some facts and figures concerning the women of the Arab and Muslim world, to which the 6^th Woman Scream Festival was dedicated and read testimonies by victims of violence in these areas, given to Non-Governmental Organisations. Mrs Daraki also gave a short speech with her views on poetry, social and political engagement and the nature of being a woman, followed by recitations of her poetry by other young poets (Thomas Ioannou, Lena Kallergi, Dora Kaskali, Kleopatra Limperi and Nektaria Mendrinou). The actress Nana Papadaki performed a recitation of the short story “Don’t be afraid, are you all right?” by Foteini Segredaki, accompanied by the musicians Chara Tsalpara and Theodora Athanasiou.

The second event in Athens took place on the 17^th of March with the presentation of the Woman Scream Poetry Anthology. Poems written by Jael Uribe, Maria Manetti Olavarría, Mariana Rodríguez, María Julia Bourguez, Pilar Rodriquez Aranda, Beatriz Arguelles, Asunsión Caballero, Ysabel Florentino, Mar Barrientos, Marianela Corriols, Molina Mirtha Gonzales, María Salomé Oviedo García, Bárbara Villagrán, Nathaly Jimenez Von Oertzen, Itzel Zagal, Elsa Ruth Espinoza Orozco, Teresita Aguilar Mirambell, Rocío Prieto Valdivia, Zulma Quiñones and Myrna Vargas Saavedra were translated into Greek and recited during the event by the Greek poets Anna Griva, Elsa Korneti, Kleopatra Liberi, Iro Nikopoulou, Eleni Tzatzimaki and Eleftheria Tsitsa. The poet Vassilis Zilakos read from Galeanos’ book “Women”. Chara Tsalpara and Theodora Athanasiou who accompanied with their accordion and guitar respectively also this event.

During the 18^th and 19^th of March films related to the reality of the Arab and Muslim women were shown. “The Help” and “Desert Flower” were shown on the 18^th and “Manuscripts don’t burn”, as well as “The Stoning of Soraya M.” were shown on the 19^th of March.

 

The next event of the Festival took place in the town hall of Kissamos on Crete, on the 20^th of March, in cooperation with the Association of the Friends of Speech in Kissamos. After the greeting of the mayor, the gynaecologist Charis Batakis gave a speech on “The social and financial aspects of life as key factors to mother mortality”. Members of the above mentioned Association, among which Eleni Georgakaki, Georgia Tyraki and Foteini Segredaki, recited poetry and spoke about famous cases of Muslim women-rights’ activists. During the event, scenes of the “Never Without my Daughter” movie were shown.

Greece is facing severe financial and social problems at the moment, which make women or human rights matters in general seem secondary or unimportant. However, the current migrant crisis in the country places emphasis on the need to concentrate once again in human nature and the ways of proper conduct towards others. People who assisted at the various events of the Festival emphasised the necessity both of the festival itself and similar initiatives. There were many poets and artists who showed their vivid interest in participating in the Festival next year, a proof that the Festival in Greece is growing, so that the 7^th Woman Scream Festival will be even more far-reaching.

 

 

Συνέντευξη για τη βία κατά των γυναικών...

Συνέντευξη της Έλενας Σταγκουράκη στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων και την Κάτια Παπαδοπούλου για το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης και Τεχνών "Κραυγή γυναικών" (Grito de Mujer) και τη βία κατά των γυναικών στη Λατινική Αμερική, την Ελλάδα και αλλού στον κόσμο.

Δικαιοσύνη μέσω της ποίησης ή Περί της αναγκαιότητας της "Κραυγής"...

Της Γιαέλ Ουρίμπε

Δομινικανή Δημοκρατία

Πέρασαν ήδη έξι χρόνια από τη δολοφονία της Μεξικανής ποιήτριας και ακτιβίστριας Σουζάνας Τσάβες. Η Τσάβες αγωνιζόταν για τα δικαιώματα των γυναικών και τύγχανε ευρείας αναγνώρισης χάρη στις δραστηριότητές της –τόσο τις ακτιβιστικές, όσο και τις πνευματικές– κατά των δολοφονιών και της σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών στην πόλη Χουάρες, από το 1993. Προς τιμήν της διοργανώθηκαν για πρώτη φορά το 2011 οι εκδηλώσεις που έφτασαν σήμερα να συνιστούν το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης και Τεχνών «Κραυγή γυναικών» (“Grito de Mujer”).

Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν την ποίηση απλώς ως μια μοναχική πράξη ενδοσκόπησης κι αυτοεξορκισμού ή ως κάποιου είδους προσωπική μεταφυσική αναζήτηση. Κατ’ άλλους, η ποίηση συνιστά χρήσιμο όπλο ενάντια στις αδικίες, έναν χώρο που επιτρέπει την ελευθερία της έκφρασης και όπου κανείς αισθάνεται ελεύθερος να καταγγείλει δίχως φόβο την αδικία και την καταπίεση. Πολλοί ποιητές και πολλές ποιήτριες βρίσκουμε στήριγμα σε εκείνην, ελπίζοντας πως θα είμαστε ασφαλείς υπό τη σκέπη της και πως πέρα από τις ποιητικές εικόνες δεν υπάρχει χώρος για τον κίνδυνο ή την ανασφάλεια. Πόσο λάθος κάνουμε.

Πολλοί είναι οι εκπρόσωποι του είδους με αρκετό ταλέντο ώστε να χρησιμοποιούν την ποίηση ως μέσο καταγγελίας, ανίχνευσης της υποκρισίας, της ανηθικότητας, της ανισότητας και της διαφθοράς και οι οποίοι, έχοντας ακριβώς αυτό το χάρισμα, κινδυνεύουν να υποστούν λογοκρισία, εκβιασμό, εξορία, και στη χειρότερη των περιπτώσεων –όπως έχουμε δει– τη δολοφονία. Αυτό αποδεικνύει περίτρανα πως η ποίηση τελικά δεν είναι η αθώα πρακτική που πιστεύει η πλειοψηφία.

Δεδομένων των πολιτικών πιέσεων και της διεθνούς κατακραυγής, η μεξικανική κυβέρνηση βρέθηκε υποχρεωμένη να αναζητήσει τους υπεύθυνους της δολοφονίας της Τσάβες. Το δε πόρισμα της αστυνομίας ήταν το εξής: «Η Τσάβες ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τρεις εφήβους, αγνώστων λοιπών στοιχείων, τους οποίους εκείνη είχε γνωρίσει δυο ώρες νωρίτερα και οι οποίοι την κάλεσαν να πιει μαζί τους ένα ποτό σε κοντινή τοποθεσία». Με αυτόν τον τρόπο αποκλείστηκε και η παραμικρή πιθανότητα συσχετισμού της δολοφονίας της με τον ακτιβισμό ή τη συγγραφική της δραστηριότητα. Ωστόσο, η θέση των συνηγόρων παραμένει η ίδια: Η Τσάβες καταδικάστηκε επειδή αποκάλυπτε στα κείμενά της όσα υφίστανται οι γυναίκες στη χώρα της σε ευρεία κλίμακα, με τη συγκάλυψη μάλιστα ατόμων εξουσίας. Έτσι μας φιμώνουν, εμάς τους ποιητές.

Σπανίως οι αυτουργοί τέτοιων εγκλημάτων έρχονται αντιμέτωποι με τη δικαιοσύνη, ενώ για την πλειοψηφία των δολοφονιών συγγραφέων και δημοσιογράφων επικρατεί η συγκάλυψη, η ατιμωρησία, ή –ακόμη χειρότερα– η λήθη.

Ο Άγγλος δημοσιογράφος, Κάθαλ Σερίν, οργανωτικό μέλος του Διεθνούς Σωματείου PEN, δήλωσε στο πλαίσιο των εορτασμών της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης το εξής: «Σε κοινωνίες όπου ο ρόλος των γυναικών στη δημόσια σφαίρα είναι περιορισμένος, οι ποιήτριες συχνά καταδιώκονται ή έρχονται αντιμέτωπες με επικίνδυνες καταστάσεις μόνο και μόνο λόγω της τόλμης τους να εκφράσουν ανεξάρτητα τη γνώμη τους μέσω της ποίησης». Σχολίασε ακόμη πως οι ποιήτριες διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο από τις υπόλοιπες γυναίκες, καθώς η ποίησή τους όχι μόνο επιφέρει την οργή της πατριαρχικής καθεστηκυίας τάξης, αλλά και ξεπερνά τα όρια του στενού ρόλου και της πιεστικής κοινωνικής αποστολής που καλούνται να εκπληρώσουν οι γυναίκες. Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού βάσει της ισότητας και της δικαιοσύνης –ιδίως μάλιστα σε μια κοινωνία πατριαρχική– θεωρείται βάρος για εκείνους που ασκούν εξουσία και περιορίζουν την ελευθερία του λόγου με εκβιασμούς, φυλακίσεις και άσκηση βίας.

Οι δυσκολίες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωπες ποιήτριες λόγω της ιδιότητάς τους είναι καταγεγραμμένες στην ιστορία. Ως ένα πρώτο παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε τη διάσημη Ρωσίδα ποιήτρια του μοντερνισμού, Άννα Αχμάτοβα, της οποίας η ποίηση αποτυπώνει αφενός μια διάφανη φωνή, αφετέρου μια καταπιεσμένη θηλυκότητα και έντονη συναισθηματική αυτοκυριαρχία υπό τον τρόμο του σταλινικού καθεστώτος. Αντί για την εξορία, επέλεξε να παραμείνει στη χώρα της ώστε να καταμαρτυρήσει όλες τις αθλιότητες που έγιναν τότε. Όταν συνελήφθη ο γιος της, Λεβ, το 1938, η Αχμάτοβα έκαψε όλα τα ποιήματά της αφού πρώτα τα είχε απομνημονεύσει, κι έκτοτε τα συγκρατούσε στη μνήμη της, απαγγέλλοντάς τα μόνο σε ιδιωτικές συναντήσεις σε σπίτια φίλων απολύτου εμπιστοσύνης. Η ποίησή της απαγορεύτηκε, εκείνη κατηγορήθηκε για προδοσία και εξορίστηκε. Με λίγα λόγια, και σε εκείνην επιβλήθηκε σιωπή.

Ακόμη όμως και στον 21ο αιώνα, ποιήτριες εξακολουθούν να καταδιώκονται λόγω της συγγραφής στίχων που εναντιώνονται σε κατεστημένες κοινωνικές αξίες. Στο Αφγανιστάν, για παράδειγμα, η ποίηση στη γλώσσα Πάστο είναι εκείνη που αποτελούσε για γενεές ένα επαναστατικό μέσο για τις γυναίκες. Τα «λαντάι» –«μικρό δηλητηριώδες φίδι» όπως μεταφράζεται από τη γλώσσα πάστο που είναι και επίσημη γλώσσα του κράτους–, είναι δημοφιλή δίστιχα, τα οποία συχνά καταγγέλλουν τους υποχρεωτικούς γάμους με καυστικό χιούμορ. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 15 εκατομμύρια γυναίκες στο Αφγανιστάν, μόνο το 5% ολοκληρώνει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ τα ¾ παντρεύονται με υποχρεωτικό γάμο πριν τα 16. Η χρήση βίας εκεί είναι κάτι το συνηθισμένο. Και να φανταστεί κανείς πως κάποιοι εξακολουθούν να διερωτώνται ως προς τη χρησιμότητα της «Κραυγής» μας.

Το 2005, η 25χρονη τότε ποιήτρια Νάντια Αντζουμάν, εξέχουσα προσωπικότητα με διεθνή αναγνώριση, κατέληξε κατόπιν ξυλοδαρμού από το σύζυγό της με μοναδική αιτία την έκδοση ενός ποιητικού βιβλίου της. Το μόνο που απομένει τώρα από εκείνην είναι μερικά ποιήματα, η ανάμνηση και αγανάκτηση.

Η λογοτεχνία στο Αφγανιστάν

Λέγεται ότι η μεγαλύτερη λογοτεχνική λέσχη για γυναίκες στο Αφγανιστάν ονομάζεται Μιρμάν Μπαέ (Mirman Bahee) και βρίσκεται στην Καμπούλ. Οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν, ωστόσο στην περιφέρεια γύρω στα 300 μέλη αναγκάζονται να κρατούν τη συμμετοχή τους μυστική. Τέτοιες ομάδες υπήρχαν ανέκαθεν, αλλά με την αυγή του καθεστώτος των Ταλιμπάν οδηγήθηκαν στην ανωνυμία. Το 1996, γυναίκες συγγραφείς, μέλη του Λογοτεχνικού Κύκλου του Πανεπιστημίου της Εράτ, ίδρυσαν μια πολιτιστική οργάνωση με την ονομασία «Σχολή Ραπτικής ‘Χρυσό Βελόνι’». Με την πρόφαση ότι συγκεντρώνονται για να ράψουν, οι γυναίκες συζητούν, γράφουν και διαβάζουν λογοτεχνία, η οποία συχνά καυτηριάζει τις διακρίσεις που οι ίδιες υφίστανται στο περιβάλλον τους. Τα νέα ήθη και η κοινή λογική τις οδηγούν στη μυστική συγγραφή ποίησης ως μόνου τρόπου έκφρασης.

Όμως και το Αφγανιστάν διαθέτει ποιήτριες που πέρασαν στην ιστορία, όπως την αγωνίστρια Μαλαλάι, η οποία απέκτησε φήμη μαχόμενη εναντίον των βρετανικών στρατευμάτων τη δεκαετία του 1880 και ήταν από τους πρώτους που έγραψαν ποίηση στα σύγχρονα περσικά. Πλέον έχει ανυψωθεί στις σφαίρες του μύθου και σε αυτήν οφείλει το όνομά της η κάτοχος του Βραβείου Νομπέλ για την Ειρήνη, Μαλάλα Γιουσαφζάι, η Πακιστανή ακτιβίστρια που δέχτηκε δολοφονική επίθεση από τους Ταλιμπάν σε ηλικία 14 ετών και κατόρθωσε να επιβιώσει εξόριστη από την πατρίδα της. Είναι η Μαλάλα που ονειρεύεται να γίνει μια μέρα γιατρός και ποιήτρια. Η ίδια Μαλάλα που εξακολουθεί να αγωνίζεται από την εξορία για το δικαίωμα των κοριτσιών στην πατρίδα της για μόρφωση.

Η περίπτωση της ποιήτριας Λίου Σια

Πολύ συχνά, ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών και η πολιτική ιδεολογία συνιστούν τα κύρια αίτια καταδίωξης των ποιητριών. Ανάλογη είναι η περίπτωση της Λίου Σιά, ιδρυτικού μέλους του Ανεξάρτητου PEN Club της Κίνας. Η Λίου Σια καταδικάστηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Πεκίνο από το 2010, όταν στο σύζυγό της, συγγραφέα και ακτιβιστή Δρ. Λίου Σιαόμπο, απενεμήθη το Βραβείο Νομπέλ για την Ειρήνη για τη δράση του υπέρ της κατάργησης του Κομμουνιστικού Κόμματος ως μόνου κόμματος και ο οποίος συνελήφθη με την κατηγορία της «υπονομευτικής δραστηριότητας εναντίον του Κράτους». Σύμφωνα με πληροφορίες, η ποιήτρια Λίου Σια υποφέρει από οξεία κατάθλιψη και η υγεία της βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω των περιοριστικών όρων που της έχει επιβάλλει η κυβέρνηση ως μέσο πίεσης του συζύγου της, δίχως να υπάρχει εναντίον της ίδιας οποιαδήποτε κατηγορία. Πρέπει να τιμωρείται η σύζυγος για τις πράξεις του συζύγου; Αυτή η περίπτωση συνιστά άλλο ένα παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί μια ποιήτρια να δεχτεί πίεση, μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκα.

Υπάρχει μια λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ικανοποίηση από την έκφραση μιας ποιητικής ιδέας που υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και καταγγέλλει τις αυθαιρεσίες και τη βία, και εκείνην που πηγάζει από την πλήρη αναρχία όσων καταχρώνται την εξουσία.

Η περίπτωση της Σαν Σαν Νέε

Η Σαν Σαν Νέε, σημαντική συγγραφέας της Βιρμανίας και μία από τις πρώτες γυναίκες που έλαβαν άδεια εξάσκησης επαγγέλματος ως δημοσιογράφοι εκεί, φυλακίστηκε από το δικτατορικό καθεστώς της Βιρμανίας μεταξύ 1994 και 2001 για τις «απόπειρές της εναντίον της κυβέρνησης». Από το 1974, η πολυγραφότατη Νέε έχει εκδώσει σειρά μυθιστορημάτων, περισσότερα από 500 διηγήματα και γύρω στα 100 ποιήματα, γεγονός που δεν εμπόδισε τη σύλληψή της για τη «δημοσίευση πληροφοριών πολέμιων του Κράτους». Το 2001 τιμήθηκε από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοσιογράφων με το «Χρυσό φτερό» για την ελευθερία. Ποια ελευθερία όμως;

Αναλογιζόμενος κανείς αυτές τις περιπτώσεις, δεν μπορεί παρά να διερωτηθεί τι είναι αυτό που κάνει άτομα εξουσίας να αισθάνονται επαπειλούμενα από τους ποιητές και τις ποιήτριες. Να πρόκειται για το ότι κάθε καταπιεστικό και ολοκληρωτικό καθεστώς μάς βρίσκει αντίθετους ή για το ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούμε την ποίηση για να πούμε την αλήθεια για όσα βλέπουμε και υποφέρουμε; Το δίχως άλλο, η έκφραση της αλήθειας –ως καταγγελία της καταπάτησης δικαιωμάτων, της βίας, των υποχρεωτικών γάμων, κάθε είδους αδικίας απέναντι στις γυναίκες– συνιστά συχνά θέμα δυσάρεστο κι ακανθώδες για πολλούς. Από την άλλη όμως, η έκφραση της αλήθειας ποιητικώ τω τρόπω διαχωρίζει την κατάσταση που βιώνουμε από τη μυθοπλασία, συμβάλλει στην κατανόηση της κοινωνίας απέναντι σε δυσάρεστες συνθήκες που πολλοί προτιμούν να αποκρύπτουν και βοηθά στην καταπολέμηση προκαταλήψεων και διακρίσεων, με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωπες κατά τρόπο ευθύ ή –ακόμη χειρότερα– συγκεκαλυμμένο.

——————–

Η «Κραυγή γυναικών» ήρθε να υπενθυμίσει ότι η ποίηση μπορεί να αποτελέσει εκείνο το είδος τέχνης, με το οποίο η κοινωνία μπορεί να εκπαιδευτεί έτσι, ώστε να καταπολεμηθούν οι διάφορες μορφές βίας και καταπίεσης των γυναικών και να διατηρηθούν όσα κατακτήσαμε με πολλή δουλειά, πόνο, αίμα και θυσίες.

Στο Νέο Δελχί της Ινδίας στις 3 Μαρτίου του 2015 μια ομάδα ανδρών κακοποίησε μια γυναίκα και δήλωσε ευθαρσώς στον Τύπο πως το θύμα πήγαινε γυρεύοντας αφού βγήκε από το σπίτι βράδυ, φορούσε –κατά τη γνώμη τους– προκλητικά ρούχα και τόλμησε να φέρει αντίσταση, αντί να αποδεχτεί παθητικά την τύχη της και να υποταχτεί. Όταν η ίδια η κοινωνία και η κοινή πρακτική ορίζει ότι οι γυναίκες είναι εκ γενετής κατώτερα όντα ή όταν φαινόμενα παρόμοια με το παραπάνω λαμβάνουν χώρα καθημερινά, δεν συνιστά έκπληξη το γεγονός ότι τέτοιες πρακτικές θα διαιωνίζονται, υπό το πρόσχημα κάποτε του συνετισμού των γυναικών ή της παροχής ενός μαθήματος ηθικής σε αυτές.

Ένας από τους στόχους του κινήματος «Κραυγή γυναικών» μέσα από τις διάφορες εκφάνσεις του είναι η αλλαγή νοοτροπίας εκείνων που κατά κάποιο τρόπο θεωρούν πως η βία κατά των γυναικών είναι κάτι λογικό κι αποδεκτό, αντί ν’ αντιμετωπίζεται ως έγκλημα και ως κακό που πρέπει να εξαλείφεται από τη ρίζα του. Δημιουργήσαμε ένα κίνημα ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης, ένα μέσο αφύπνισης αντρών, γυναικών και παιδιών/κοριτσιών ως προς τους κινδύνους που ελλοχεύουν, καθώς και τις διαστάσεις και διάφορες εκφάνσεις του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών, από το οποίο καμία γυναίκα και κανένα κορίτσι δεν μπορεί να θεωρήσει ότι εξαιρείται.

Με την ετήσια διοργάνωση του φεστιβάλ αποσκοπούμε στην ανάδειξη διαφορετικών κάθε χρόνο και περιλάλητων περιπτώσεων άσκησης βίας κατά των γυναικών σε διάφορα σημεία του κόσμου, ώστε να γίνει ορατή η αθέατη πλευρά μιας πραγματικότητας που όλες οι γυναίκες –λίγο ώς πολύ– βιώνουμε. Θεωρούμε ότι η ανεπαρκής γνώση ως προς τα πολιτισμικά πιστεύω αφήνει περιθώριο για τη διαιώνιση της βίας κατά των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο. Πολλές γυναίκες για παράδειγμα αγνοούν τους παρόντες και παρελθοντικούς αγώνες άλλων γυναικών για την επίτευξη και διατήρηση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας, την οποία απολαμβάνουμε. Γι’ αυτό μέσω της ένταξης και της συμμετοχής μας σε ευρύτερα προγράμματα πολιτισμού έχουμε κατορθώσει να συμπεριλάβουμε στην κοινωνική μας αποστολή πολυάριθμους οργανισμούς και καλλιτέχνες (γυναίκες και άντρες) ανά τον κόσμο, προσφέροντας μια διαφορετική οπτική και νέο περιεχόμενο στη διαμαρτυρία κατά της βίας προς τις γυναίκες, η οποία έχει αυξηθεί σε ανησυχητικό βαθμό τα τελευταία χρόνια, παρά τις πολυάριθμες σχετικές προσπάθειες κι εκστρατείες. Πεποίθησή μας είναι πως η πρόληψη συνιστά την καλύτερη αντιμετώπιση και πως η στοχευμένη προσπάθεια για τη διάσωση της αυτοεκτίμησης της γυναίκας μπορεί να σπείρει μέσα της σπόρους που θα ριζώσουν και θα βλαστήσουν, ώστε η καταγγελία της βίας να μη μένει χωρίς αντίκτυπο.

Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ευκολότερο στα λόγια παρά στα έργα. Παρ’ όλα αυτά, αρθρώνοντας κανείς μια κραυγή από μελάνι κατά της βίας, βρίσκει, γράφοντας, τη δική του φωνή. Αυτό προσφέρει η ποίηση στις γυναίκες που συμμετέχουν στο κίνημά μας: μια πλατφόρμα όπου μπορούν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους για θέματα που για άλλους δεν παρουσιάζουν το παραμικρό ενδιαφέρον. Πεποίθησή μας είναι ακόμη ότι οι μεγάλες αλλαγές είναι εφικτές μόνο με τη συμμετοχή όλων, γι’ αυτό και οφείλουμε να είμαστε ενωμένοι, πέρα από εγωισμούς και μικρότητες, χάριν του κοινού συμφέροντος.

Πρεσβεύουμε ότι δεν υφίσταται ο ένας, ‘σωστός’ κι ενδεδειγμένος, τρόπος να περάσουμε το μήνυμά μας. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που συμμετέχουν στον αγώνα μας, αλλά χρειάζεται ακόμη περισσότερη δουλειά προκειμένου να φτάσουμε στις πιο ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Η κοινωνία, αναμφίβολα, είναι έτοιμη και διατεθειμένη να μας ακούσει. Ισχύει πως «ό, τι ισχύει για τον έναν ίσως να μην ισχύει για τον άλλο», ωστόσο είναι πολλές οι γυναίκες που καταφεύγουν στην ποίηση κατορθώνοντας μέσω αυτής να ξορκίσουν τους δαίμονές τους. Τη χρησιμοποιούν μάλιστα ως ‘θεραπευτικό μέσο’, το οποίο, καθώς το μοιράζονται με άλλες γυναίκες, συμβάλλει στη δημιουργία ενός συλλογικού οργάνου, όπου ο τρόμος δεν έχει πλέον καμιά θέση. Έτσι αναβλύζει η Κραυγή, ατόφια και ειλικρινής, από τα ίδια τα σωθικά μας.

Πάντα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και διεύρυνσης του διαλόγου ως προς την καταλληλότητα κι αποτελεσματικότητα των διαφόρων μέσων προς επίτευξη της μη-βίας. Η «Κραυγή γυναικών» είναι απαραίτητη ως τόπος διεξαγωγής αυτού του διαλόγου, αυτού του τόσο απαραίτητου διαλόγου. Εκ των πραγμάτων έχει περισσότερο νόημα να διακηρύττει κανείς τη δική του προσωπική εμπειρία απευθυνόμενος σε συγκεκριμένο κοινό που γίνεται αποδέκτης του μηνύματος της αλλαγής, παρά να διαχέει ένα μήνυμα άνευ περιεχομένου και δίχως συναίσθηση ενός σκοπού. Είναι ακριβώς αυτό το θάρρος που απαιτείται από τις γυναίκες που τολμούν να διηγηθούν σε ένα ποίημα την εμπειρία τους, εκείνο που κάνει τις γυναίκες που τις ακούν να αναλογιστούν τα δικά τους βιώματα. Αυτού του είδους την αλλαγή έχουμε ανάγκη: μια αλλαγή που πορεύεται μέσα σε όλους και όλες, φτάνοντας εν τέλει στις γυναίκες στις οποίες απευθύνουμε το μήνυμά μας. Πρόκειται για γυναίκες που αγαπούν τον εαυτό τους και κατ’ επέκταση τους γύρω τους, γυναίκες δυνατές και λιγότερο διαχειρίσιμες. Αυτός ο τρόπος έχει αποδειχτεί αποτελεσματικότερος στην περίπτωση της «Κραυγής γυναικών».

Η ποίηση εκτείνεται πέραν του ακτιβισμού. Η ποίηση μπορεί να εισχωρήσει στη συνείδηση των ανθρώπων και να μιλήσει στο συναίσθημα, επιτυγχάνοντας έτσι σπουδαία πράγματα. Παρά την καταπίεση που κάποτε υφιστάμεθα εμείς οι ποιητές και οι ποιήτριες, οφείλουμε να έχουμε συναίσθηση του γεγονότος ότι δεν πρόκειται να μας αποδοθεί δικαιοσύνη όσο μια γυναίκα που υφίσταται ενδοοικογενειακή βία, ένα κορίτσι που κακοποιείται από άτομο του οικογενειακού του κύκλου ή μια φοιτήτρια που έχει υποστεί βιασμό δεν κατορθώνουν να ανοίξουν το στόμα, να ορθώσουν το ανάστημα και την κραυγή τους και σταματήσουν μια για πάντα να ζουν στη σιωπή.

*Ομιλία της Γιαέλ Ουρίμπε, επικεφαλής του διεθνούς κινήματος και του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης και Τεχνών «Κραυγή γυναικών» («Grito de Mujer») στον Πολιτιστικό Σύλλογο της Μαδρίτης (Ateneo), Μάρτιος 2016.

Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη, εκπρόσωπος του κινήματος στην Ελλάδα και υπεύθυνη της ελληνικής διοργάνωσης του φεστιβάλ.

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέο Πλανόδιον" (https://neoplanodion.gr/2016/04/18/%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B7-%CE%BC%CE%AD%CF%83%CF%89-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%AE-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CF%84%CE%B7%CF%82/)

Μην ερωτευτείς ποτέ...

Martha Rivera Garrido

Μην ερωτευτείς ποτέ

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα που διαβάζει, γυναίκα με υπερβολικά αισθήματα, γυναίκα που γράφει…

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα μορφωμένη, μάγισσα, παραισθησιολάτρη, τρελή.

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα σκεπτόμενη, γυναίκα που ξέρει όσα ξέρει και
μπορεί ν΄ αποκτά φτερά, γυναίκα σίγουρη για τον εαυτό της.

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα που γελάει ή κλαίει ενώ της κάνεις έρωτα, και ξέρει το κορμί της να το κάνει πνεύμα. Μακριά και από εκείνην που την ποίηση αγαπά (αυτές είναι οι γυναίκες οι πιο επικίνδυνες) ή από εκείνην που στέκεται μισή ώρα μπροστά σ’ ένα έργο τέχνης και δεν ξέρει δίχως μουσική να ζει.

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα με πάθος για την πολιτική, επαναστάτρια και πολέμια αμείλικτη της κάθε αδικίας. Γυναίκα που αγαπάει το ποδόσφαιρο και την μπάλα κι απεχθάνεται την τηλεόραση. Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα όμορφη που όμως δεν καταγίνεται με χαρακτηριστικά προσώπου και κορμιού.

Μην ερωτευτείς ποτέ γυναίκα παθιασμένη και παιχνιδιάρα, ιδιαίτερη κι ατίθαση.

Δεν θες να ερωτευτείς τέτοια γυναίκα.

Γιατί, αν την ερωτευτείς, είτε μαζί σου μείνει είτε όχι, είτε σε αγαπήσει είτε όχι, από εκείνην, από μια τέτοια γυναίκα, δεν υπάρχει ΠΟΤΕ επιστροφή.

Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

****************************

 
No te enamores

No te enamores de una mujer que lee, de una mujer que siente demasiado, de una mujer que escribe…

No te enamores de una mujer culta, maga, delirante, loca.

No te enamores de una mujer que piensa, que sabe lo que sabe y además sabe volar; una mujer segura de sí misma.

No te enamores de una mujer que se ríe o llora haciendo el amor, que sabe convertir en espíritu su carne; y mucho menos de una que ame la poesía (esas son las más peligrosas), o que se quede media hora contemplando una pintura y no sepa vivir sin la música.

No te enamores de una mujer a la que le interese la política y que sea rebelde y vertigue un inmenso horror por las injusticias. Una a la que le gusten los juegos de fútbol y de pelota y no le guste para nada ver televisión. Ni de una mujer que es bella sin importar las características de su cara y de su cuerpo.

No te enamores de una mujer intensa, lúdica y lúcida e irreverente.

No quieras enamorarte de una mujer así.

Porque cuando te enamoras de una mujer como esa, se quede ella contigo o no, te ame ella o no, de ella, de una mujer así, JAMAS se regresa.