Amor, Regálame...

IDEA VILARIÑO

(1920-2009) 

εισαγωγικό σημείωμα-μετάφραση
ΕΛΕΝΑ  ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ

             Η Ιδέα Βιλαρίνιο γεννήθηκε στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης στις 18 Αυγούστου 1920. Το πολύπλευρο ταλέντο της αποτυπώθηκε στο πλήθος των ενδιαφερόντων της, καθώς και στις ποικίλες ιδιότητες κι ενασχολήσεις της. Υπήρξε ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας, στιχουργός, μεταφράστρια κι εκπαιδευτικός. Δύσκολα μπορεί να πει κανείς με σιγουριά, με ποια από όλες αυτές τις ιδιότητες άσκησε η Βιλαρίνιο την πιο έντονη επιρροή. Το αστέρι της πάντως έλαμψε από νωρίς, αφού πριν καν συμπληρώσει τα τριάντα έτη ζωής διακρίθηκε σε πολλούς από τους παραπάνω τομείς.

            Ως ποιήτρια, η Βιλαρίνιο ανήκει στην ονομαζόμενη Γενιά του ’45, στην οποία ανήκει πλήθος λογοτεχνών με πιο γνωστό ίσως μεταξύ αυτών τον Μάριο Μπενεντέτι. Η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο “La suplicante” («Η ικέτις») εκδόθηκε το 1945. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1952 έως το πραξικόπημα του 1973. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ανέλαβε την έδρα ουρουγουανής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ουρουγουάης. Σε συνεργασία με άλλους συγγραφείς, ίδρυσε τα περιοδικά “Clinamen” («Κλίναμεν») και “Número” («Νούμερο»), ενώ συνεργάστηκε για την κυκλοφορία πολυάριθμων άλλων εκδόσεων όπως “Marcha” («Πορεία»), “La Opinión” («Η άποψη»), “Texto crítico” («Κριτικό κείμενο») κ.ά.
 

             Η Ουρουγουανή ποιήτρια έχει να επιδείξει έργο και ως στιχουργός. Δεν μπορεί να μη γίνει μνεία σε τρία δικά της τραγούδια-σταθμούς, αγαπημένα και πολυτραγουδισμένα από τους συμπατριώτες της. Πρόκειται για τα: "A una paloma" («Σε ένα περιστέρι») μελοποιημένο από τον Ντανιέλ Βιγκλιέτι), "La canción y el poema" («Το τραγούδι και το ποίημα») μελοποιημένο από τον Αλφρέδο Σιταρόσα και "Ya me voy pa la guerrilla" («Φεύγω για τη μάχη») μελοποιημένο από τους Ολιμαρένιος.
 

            Οι μεταφράσεις της, επίσης, έτυχαν ευρείας αναγνώρισης. Κάποιες από αυτές ανέβηκαν σε θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο του Μοντεβίδεο. Περισσότερο γνωστές είναι οι μεταφράσεις της έργων του Σαίξπηρ.
 

            Η Βιλαρίνιο δεν αισθάνθηκε ποτέ την ανάγκη να επιδείξει το ταλέντο της αναδεικνύοντας το προσωπικό της έργο. Τουναντίον. Θα λέγαμε ότι η ίδια υπήρξε η χειρότερη μάνατζερ του ίδιου της του εαυτού. Τόσο λόγω της προσωπικότητας όσο και των πεποιθήσεών της, η Βιλαρίνιο αδιαφόρησε πεισματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα απέναντι σε κάθε ευκαιρία και δυνατότητα προώθησης του ονόματος και του έργου της, παρά την προτροπή των εκδοτών της. 

            Η σιωπή ήταν η απάντηση της πιο γνωστής ίσως ποιήτριας της Ουρουγουάης και όταν της ζητούσαν λεπτομέρειες για το έργο της, τις αφορμές του ή τα πρόσωπα στα οποία απευθυνόταν ή από τα οποία εμπνέονταν. Πολύ περισσότερο, η Βιλαρίνιο σιωπούσε για ό,τι αφορούσε την προσωπική της ζωή. Φυσικό επακόλουθο αυτής της στάσης της ήταν η απόλυτη άρνησή της να παραχωρήσει συνέντευξη έως το 1997. Τότε, σε ηλικία 77 ετών, δέχτηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις που τις έθεσαν η Ροζάριο Πεϊρού και ο Πάμπλο Ρόκα και στις οποίες βασίστηκε το ντοκιμαντέρ «Ιδέα», διαθέσιμο σήμερα μόνο σε συγκεκριμένες βιβλιοθήκες.

            Παρά την εσωστρέφεια της ίδιας, στη Βιλαρίνιο απονεμήθηκαν πλήθος βραβεία και τιμές, ενώ δέχθηκε πολυάριθμες προσκλήσεις για διαλέξεις, τόσο από τη χώρα της, όσο και από το εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20^ού αιώνα, το ενδιαφέρον για το έργο της εντάθηκε, έχοντας ως αποτέλεσμα να ασχοληθούν με αυτό πολλοί κριτικοί και καθηγητές του ισπανόφωνου κόσμου, αλλά και να μεταφραστεί στο εξωτερικό σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ. Σήμερα, η ποίησή της κερδίζει διαρκώς όλο και περισσότερους αναγνώστες και θιασώτες. Ιδίως στην Ουρουγουάη η λατρεία στο πρόσωπό της έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, στα όρια σχεδόν του φετίχ. Κανείς βρίσκει τους στίχους της τυπωμένους σε σελιδοδείκτες, κάρτες, έως και σε γκράφιτι στους τοίχους.

          Η Ιδέα Βιλαρίνιο πέθανε στις 28 Απριλίου 2009, σε ηλικία 89 ετών.

Χάρισέ μου εκείνους τους ουρανούς, εκείνους τους ονειρεμένους κόσμους…

Χάρισέ μου εκείνους τους ουρανούς, εκείνους τους ονειρεμένους κόσμους,

το βάρος της σιωπής, εκείνο το τόξο, εκείνη την εγκατάλειψη,

φλόγισέ μου τα χέρια,

δώσε νόημα στη ζωή μου

με το γλυκό το χάρισμα που σου ζητώ.

Δώσε μου το φως το λυπημένο, παθιασμένο και γερό

εκείνων των ουρανών των μακρινών, την αρμονία

εκείνων των κόσμων των σφαλισμένων,

δώσε μου το όριο το σιωπηρό,

το συγκρατημένο περίγραμμα εκείνων των φεγγαριών των σκιερών,

το εγγενές τραγούδι τους.

Εσύ, ο αφορισμένος, δίνεις τα πάντα,

εσύ, ο ισχυρός, ζητάς,

εσύ, ο σιωπηλός, δώσε μου το γλυκό το χάρισμα

από αυτό το μέλι το άμεσο και με νόημα κανένα.

                          *************************

Αγάπη

Αγάπη

από τη σκιά

από τον πόνο

αγάπη

σε καλώ

από την κρήνη την ασφυκτική της ανάμνησης

δίχως τίποτα να ωφελεί ούτε και να σε περιμένει.

Σε καλώ

αγάπη

όπως τη μοίρα

όπως το όνειρο

τη γαλήνη

σε καλώ

με τη φωνή

με το σώμα

με τη ζωή

με ό,τι μου ανήκει

κι ό,τι είναι των άλλων

με απόγνωση

με δίψα

με θρήνο

σαν να ήσουν αέρας

κι εγώ να πνίγομαι

σαν να ήσουν φως

κι εγώ το φως να χάνω και να χάνομαι.

Από μια νύχτα τυφλή

από τη λήθη

από τις ώρες τις κλειστές

στη μοναξιά

δίχως δάκρυα μα ούτε αγάπη

σε καλώ

όπως το Τέλος

αγάπη

όπως το Τέλος.

Από το περιοδικό Poetica (τεύχος 11, Δεκέμβριος 2009)