"Ο πατέρας" του Στρίνμπεργκ...

Τα εν οίκω μέσ’ από την κλειδαρότρυπα

«Ο πατέρας»

Αυγούστου Στρίντμπεργκ

Σκην. Μελεμέ

Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν

Φεβρουάριος 2013

«Η ζωή στο σπίτι είναι σαν σκοτεινή χειμωνιάτικη μέρα» εξομολογείται η κόρη Βέρθα στην παραμάνα Μάργκρετ και πώς αλλιώς, αφού για τη μητέρα ο συζυγικός βίος σημαίνει «εξοντωτικό αγώνα και πόλεμο».

Το αστικό αυτό δράμα του Στρίντμπεργκ θεματοποιεί την πάλη των δύο φύλων για την ισχύ μέσα στο γάμο, με τα τέκνα σε ρόλο μήλου της έριδος. Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται σε τρία στάδια, και περνά απ’ την αρχική υπεροχή του άντρα/συζύγου, ο οποίος –καθόλου τυχαία– έχει το αξίωμα ιλάρχου, στην μετέπειτα εξίσωσή του με τη γυναίκα του (ο ίδιος αναφωνεί: «Γιατί ο άντρας να μην κλαίει; Δεν είναι άνθρωπος;»), ώς τον τελικό, πλήρη υποβιβασμό και την απόλυτη υποταγή του σ’ αυτήν: «Δικό μου παιδί», αναφωνεί η σύζυγος/μητέρα ανακοινώνοντας την ετυμηγορία στην καταληκτική φράση του δράματος.

Ταυτόχρονα όμως, το έργο αντικατοπτρίζει πλήθος απόψεων και πιστεύω του συγγραφέα, ως έκφραση της πολυπροσωπίας του, και της λατρείας του για τα αντίθετα. Στο έργο βρίσκονται διαρκώς δύο κόσμοι σε σύγκρουση: ο άντρας και η γυναίκα, η πατρότητα και η μητρότητα, η μόρφωση και η απαιδευσιά, το ένα θρησκευτικό δόγμα και το άλλο (χαρακτηριστική η συνεχής υποτιμητική αναφορά του ιλάρχου στο διαφορετικό δόγμα της τροφού του). Ακόμη, ο συγγραφέας γίνεται αμφίθυμος, παρουσιάζοντας πότε την καταδυνάστευση της γυναίκας (και κατά συνέπεια και του άντρα) απ’ τον κοινωνικό της ρόλο, πότε την προσπάθειά της για χειραφέτηση, και πότε τον δεσποτικό ρόλο της ίδιας μες στο γάμο. Αντιστοίχως αποτυπώνεται η παντοδυναμία του κεντρικού ήρωα ως στρατιωτικού, σε αντιπαραβολή με την αδυναμία του ως συζύγου. Πρόκειται για αμφιθυμία έμφυτη στο συγγραφέα, ίδιον γνώρισμα της γραφής και της ιδιοσυγκρασίας του. Πάνω απ’ όλ’ αυτά, πάντως, κυρίαρχη δεσπόζει η εξουσία των δαιμονίων του μυαλού και η ανθρώπινη Οδύνη.

Η σκηνοθετική απόδοση της Μελεμέ υπήρξε μάλλον άτολμη κι αναμενόμενη, με τα περιορισμένα στο ελάχιστο σκηνικά να μεταθέτουν το βάρος στη σύγκρουση-αντιπαράθεση χαρακτήρων και ρόλων. Βασική, βέβαια, προϋπόθεση στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι να μπορούν οι ηθοποιοί όντως να επωμιστούν αυτό το βάρος.

Αρκετά πειστικός ο Φέρτης στον πρωταγωνιστικό ρόλο (ως Ίλαρχος), μα κάπως επίπεδη κι άτονη η Ψάλτη (ως Λάουρα), μ' ένα ξέσπασμα απότομο, πάει να πει υποκριτικά απροετοίμαστο, παρά την εκφραστική και δραματική δυναμική της. Ικανοποιητική η Μαλικένζου ως Μάργκρετ. 

Μια παράσταση στα ωραία ελληνικά του Γκάτσου, ωστόσο αρκετά ακύμαντη και με την κορύφωση του δράματος θαμπή. Πέρα από δυνατότερους δεύτερους ρόλους, χρειαζόταν αυτό το κάτι παραπάνω.

Έλενα Σταγκουράκη

Αθήνα, 10.02.2013

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Φρέαρ", τεύχος 1.