Βραδιά στην αυλή με γεύση Ουρουγουάης...

Στις 20 Μαίου 2015, το περιοδικό ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ουρουγουάης στην Αθήνα, είχε καλεσμένη του την Ουρουγουανή εκδότρια και κριτικό λογοτεχνίας Άννα Ινές Λάρρε Μπόρχες,σε μια βραδιά στην αυλή του καφέ Favela στον Κεραμεικό με ουρουγουανική ποίηση και μουσική από το Ρίο ντε λα Πλάτα. Την Άννα Ινές Λάρρε Μπόρχες συνόδευε ο σύντροφός της και γνωστός Αργεντίνος συγγραφέας Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες.

Τη βραδιά χαιρέτισε ο Πρόξενος της Ανατολικής Δημοκρατίας της Ουρουγουάης, κ. Χοσέ Ενρίκε Σιένρα και ακολούθησαν τοποθετήσεις του διευθυντή του Νέου Πλανοδίου, Κώστα Κουτσουρέλη, και της επίσημης προσκεκλημένης, Άννας Ινές Λάρρε Μπόρχες.

Διαβάστηκε ποίηση της Ιδέας Βιλαρίνιο, της Ίδας Βιτάλε, της Αμάντας Μπερενγκέρ και του Μάριο Μπενεντέττι από τη Λένα Καλλέργη, τη Νάνα Παπαδάκη και την Έλενα Σταγκουράκη.

Τάνγκο στην κιθάρα ερμήνευσε ο Αργεντίνος Χέρμαν Μάυρ.

Οι φωτογραφίες είναι της φωτογράφου Γεωργίας Πανακιά:

 

4 χάικου των δαχτύλων μου...

Έλενα Σταγκουράκη

4 Χάικου των δαχτύλων μου

                              
                                             Για τον Νικηφόρο


Τεντώσου καλά
στο φεγγάρι να φτάσεις
χορτάρι ψηλό

***


Κύμα το κύμα
το αργυροφέγγαρό μου
αφρίζει λευκό


***

Παιδί του σταριού

πορευεται στον ήλιο

το αργυροπούλι

***

 

Οξείδωση απλή —

Το δάχτυλο θαυμάζει

στολίδι αργυρό

"Επικό θέατρο" στο Παλλάς...

«Επικό θέατρο» στο Παλλάς

Της ΕΛΕΝΑΣ ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ

«Ο κύκλος με την κιμωλία»
του Μπέρτολντ Μπρεχτ
σκην. Κων/νος Μαρκουλάκης
Θέατρο Παλλάς
Μάιος 2015

«Τυφλοί στο μεγαλείο τους, λες και θα είναι αιώνιοι»: ο Μπρεχτ καταδικάζει την κοντόφθαλμη εξουσία, όποια και αν είναι αυτή, σε ένα έργο που –όπως το σύνολο των έργων του– είναι αιώνιο και πάντα επίκαιρο. Ο ίδιος βέβαια έβλεπε, και δεν αρνήθηκε ποτέ να πληρώσει το τίμημα αυτής του της ικανότητας και επιλογής.

Ο κύκλος με την κιμωλία, έργο πλέον κλασικό της παγκόσμιας δραματουργίας, γράφτηκε το 1944 και ανέβηκε στο θέατρο του Μπρεχτ, το Berliner Ensemble, το 1954. Η κύρια υπόθεση αφορά μια εξέγερση που οδηγεί στην αντικατάσταση του Κυβερνήτη Αμπασβίλλι, τη σύλληψή του και την άτακτη φυγή της συζύγου και των αυλικών του. Μες στην αναμπουμπούλα, η αυτάρεσκη σύζυγος, Νατάλια, ξεχνά πίσω το γιο της και διάδοχο, Μιχαήλ Αμπασβίλλι, τον οποίο σώζει και παίρνει μαζί της η υπηρέτριά της, Γρούσα. Μετά από πολλές περιπέτειες και κακουχίες, η Γρούσα καταφέρνει να σώσει και να μεγαλώσει το μωρό, ώσπου πάλι «οι καιροί αλλάζουν και οι ελπίδες των λαών ξεσπάνε», οπότε η βιολογική μητέρα θυμάται ξανά και διεκδικεί το γιο της. Ποια από τις δύο γυναίκες λογίζεται για μάνα του Μιχαήλ; Γύρω από αυτόν τον κεντρικό άξονα που παραπέμπει στην ανάλογη κρίση του Σολομώντα της Παλαιάς Διαθήκης, αναπτύσσεται πλήθος επιμέρους ιστοριών και επεισοδίων, τα οποία συμβάλλουν αφενός στην εξωτερίκευση των μηνυμάτων που επιθυμεί να εκφράσει ο Μπρεχτ, αφετέρου στο είδος θεάτρου, το οποίο πρέσβευε, όχι άλλο από το «επικό θέατρο» („episches Theater”).

Υπενθυμίζουμε ότι ο Μπρεχτ ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον συγκεκριμένο όρο, καθώς και κύριος εκπρόσωπος του θεάτρου αυτού, ενός θεάτρου που δίνει έμφαση όχι τόσο στην υπόθεση και την έκβασή της, αλλά στον τρόπο αφήγησής της αυτόν καθαυτόν. Έτσι, χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα, από την περίφημη «αποστασιοποίηση» („Verfremdung“) ώς τα διαφορετικά είδη και μέσα αναπαράστασης (μιμική, λεζάντες, βίντεο κλπ), ένα συγκεκριμένο σύστημα άρθρωσης και κίνησης, τη μουσική κ.ά., στόχευε στην πλήρη και αυτοτελή εξιστόρηση των επιμέρους επεισοδίων. Ο Μπρεχτ υπενθύμιζε στο θεατή του ότι παρακολουθεί θέατρο και όχι μια αληθινή ή αληθοφανή ιστορία, στην οποία θα πρέπει να συμμετέχει και να συμπάσχει. Αντιθέτως, γνωρίζοντας τις διάφορες παραμέτρους, το κοινό όφειλε να λαμβάνει αντικειμενική στάση απέναντι στα τεκταινόμενα και να τα κρίνει έξωθεν.

Αυτά τα χαρακτηριστικά και αυτό το είδος θεάτρου σεβάστηκε πλήρως και απέδωσε στην ολότητά του και με τρόπο θαυμαστό ο Μαρκουλάκης ως σκηνοθέτης της παράστασης, εκφράζοντας όχι τόσο το γράμμα, όσο το πνεύμα του Μπρεχτ. Έτσι, λαμβάνοντας δημιουργικές πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα την παρουσίαση του ποιητή/αφηγητή ως ανάπηρου σε καροτσάκι –καίριο μήνυμα, στο οποίο πιθανότατα να συμφωνούσε σήμερα ο Μπρεχτ– μένει πιστός στο μπρεχτικό θέατρο και το ύφος του. Το παιχνίδι των σκιών πίσω από το πανί, οι εικόνες της Γρούσας που τρέχει στο βουνό ή περνάει τη γέφυρα, η σκηνή με τον ετοιμοθάνατο και ύστερα λουόμενο Γιουσούφ, η σκηνή της υστερικής αναχώρησης της Νατάλιας Αμπασβίλλι, αλλά και η απόδοση των ξέχωρων χαρακτηριστικών στοιχείων σε καθέναν από τους κύριους χαρακτήρες, αποδεικνύουν τη μαεστρία ενός σκηνοθέτη, ο οποίος είναι σε θέση να δημιουργήσει σεβόμενος και εκμεταλλευόμενος σωστά το υλικό που έχει στα χέρια του, είτε πρόκειται για το έργο είτε για το είδος του θεάτρου είτε για τους ηθοποιούς.

Τη μετάφραση του Κύκλου με την κιμωλία υπογράφει ο Οδυσσέας Ελύτης και τη μουσική του ο Μάνος Χατζιδάκις. Πρόκειται για μετάφραση έξοχη και άκρως ποιητική, η οποία –ομοίως– μένει πιστή κυρίως στο πνεύμα του Μπρεχτ. Σημειώνουμε εδώ ότι ο Ελύτης δεν μετέφρασε το έργο απευθείας από το γερμανικό πρωτότυπο, αλλά από τα γαλλικά, ενώ τους στίχους των τραγουδιών τούς δημιούργησε εξ αρχής ώστε να συμβαδίζουν με τη μουσική του Χατζιδάκι και την ελληνική ταυτότητα. Παρ’ όλ’ αυτά, μένει πιστός στο πνεύμα του Μπρεχτ, κάτι που τόσο ως γνώστες του Μπρεχτ όσο και γερμανομαθείς μπορούμε να επιβεβαιώσουμε. Η δε μουσική του Χατζιδάκι είναι τόσο μοναδικά χατζιδακική και παραμυθένια, τόσο θαυμαστά ταιριαστή με το έργο. Ελύτης και Χατζιδάκης γίνονται η ελληνική εκδοχή του ζεύγους Μπρεχτ-Βάιλ, δείχνοντας στο σημερινό κοινό πώς θα πρέπει να ήταν το θέατρο την εποχή των Μεγάλων του θεάτρου, της ποίησης και της μουσικής, την εποχή του Κουν, του Γκάτσου, του Θεοδωράκη κλπ. Ευτυχώς, η σκηνοθεσία του Μαρκουλάκη αξιοποίησε στο έπακρο αυτό το θησαυρό και του επέτρεψε να ακουστεί.

Η ομάδα των ηθοποιών πλαισιώνει αρμοστά το έργο. Ξεχωρίζει βέβαια η υπέροχη, συγκινητική και ανθρώπινη, ερμηνεία της Μαρίας Πρωτόπαπα στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Γρούσας, μια ερμηνεία τόσο δική της και ταυτόχρονα τόσο αριστοτεχνικά δοσμένη. Εξαιρετικός στο ρόλο του ποιητή/αφηγητή ο δωρικός Δημήτρης Λιγνάδης και απολαυστικά κωμικός ο Κώστας Κορωναίος στους ρόλους του Γιουσούφ και του Πρίγκιπα Κασμπέκι. Λαμπρά υστερική η Ελισάβετ Μουτάφη ως Νατάλια Αμπασβίλλι και έκτακτος ο Γιώργος Παπανδρέου ως ‘γομάρι’ και ως Σωβά.

Τα σκηνικά της Λίλης Πεζανού, με τις τριγύρω σκαλωσιές και τις ολοένα εκ νέου διαμορφούμενες μεταλλικές κατασκευές, σέβονται την επιταγή του Μπρεχτ για εμφανή σκηνικά και συνιστούν διάφανο και έξυπνο φόντο για την εξέλιξη της υπόθεσης. Τα κοστούμια της ίδιας αποτυπώνουν με γλαφυρή παραστατικότητα το ποιόν του κάθε χαρακτήρα.

Τι κρατάμε από αυτήν την παράσταση, την οποία ευχαρίστως θα ξαναβλέπαμε;

«Κανένα πράγμα δεν είναι κανενός – ή, αν όχι,
τότε είναι σίγουρα ’κεινού που το ’χει
μεράκι του, και τ’ αγαπάει και το γνωρίζει.
Ένα παιδάκι ανήκει σ’ όποιον το φροντίζει,
τ’ αμάξι ανήκει στον προσεχτικό οδηγό,
μην τύχει και το ρίξει στο γκρεμό…»

Αθήνα, 17.5.2015

 

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέο Πλανόδιον" (http://neoplanodion.gr/2015/05/18/%CE%BF-%CE%BA%CF%85%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CF%83-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B9%CE%BC%CF%89%CE%BB%CE%B9%CE%B1/) 

«Να αντέξεις είναι το ζητούμενο»

«Να αντέξεις είναι το ζητούμενο»*

«Ο γυάλινος κόσμος»
του Τένεσι Ουίλιαμς
σκην. Ελένη Σκότη
Θέατρο Εμπορικόν
Μάιος 2015


«Κάτω απ’ αυτήν την ηρεμία…» σχολιάζει η Αμάντα Γουίνγκφιλντ, αφήνοντας ημιτελή τη φράση της. Με την αναζήτηση αυτής ακριβώς της αλήθειας πέρα από τα φαινόμενα καταγίνεται το έργο που καθιέρωσε τον Ουίλιαμς. Μόνο που, για να την αντικρίσει κανείς και να την παραδεχτεί ξεστομίζοντάς την, χρειάζεται θάρρος και αντοχή, χαρακτηριστικά που δε διαθέτουν όλοι –ή που ίσως δεν επιθυμούν να διαθέτουν.

Ο γυάλινος κόσμος, κλασικό πλέον έργο του παγκόσμιου δραματολογίου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1944 στο Σικάγο, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Έκτοτε γνωρίζει πολυάριθμες παραστάσεις κάθε χρόνο ανά τον κόσμο. Γραμμένο με ιδιαίτερη μαεστρία, πυκνότητα νοήματος, συμβολισμό, αλλά και χώρο για ελευθερίες, το έργο επικεντρώνεται στη ζωή μιας τριμελούς οικογένειας μετά την εγκατάλειψή της από τον πατέρα. Με τρόπο χειρουργικό και σχεδόν δίχως να γίνεται αντιληπτό από τον ίδιο, ο αναγνώστης-θεατής γίνεται μάρτυρας τριών διαφορετικών κόσμων, τους οποίους ενώνει μονάχα το γεγονός ότι συνυπάρχουν κάτω από την ίδια στέγη. Έτσι, ό,τι σημαίνουν για την κόρη τα γυάλινα αντικείμενα, σημαίνει για τον γιο η ποίηση και για τη μητέρα οι αναμνήσεις του παρελθόντος. Η ευθραυστότητα του γυαλιού δεν χαρακτηρίζει μόνο τις φιγούρες της Λώρας, αλλά και τη δραστηριότητα του Τομ στον αντιποιητικό κόσμο της αποθήκης όπου εργάζεται και τις μνήμες της Αμάντας από μια εποχή για πάντα χαμένη. Σε μια πραγματικότητα με μέγα ζητούμενο την επιβίωση, τόσο φυσική –λόγω της Μεγάλης Κρίσης που εξουθένωσε τις ΗΠΑ–, όσο –κυρίως– ψυχική, οι χαρακτήρες καταφεύγουν στους δικούς τους παράλληλους κόσμους προκειμένου να αντέξουν. Και αλίμονο, όταν η πραγματικότητα αποφασίσει να τους υπενθυμίσει την ύπαρξή της.

Η σκηνοθετική απόδοση της Σκότη στέκεται στο ύψος του έργου και δεν αφήνει τις σκηνοθετικές ελευθερίες που αυτό επιτρέπει ανεκμετάλλευτες. Κυρίως πρόκειται για τον πολλαπλό ρόλο του Τομ, ο οποίος εν προκειμένω, πέρα από αφηγητής και πρόσωπο του έργου, παίζει κάποτε και ρόλο σκηνοθέτη. Αυτή η πολλαπλότητα του ρόλου του Τομ ίσως δικαιολογεί κάπως το γεγονός ότι ο γιος παρουσιάζεται ασπρομάλλης και μεγαλύτερος ηλικιακά από τη μητέρα του, κάτι που παρ’ όλ’ αυτά, ξενίζει αρκετά το θεατή. Αν το παραβλέπει, αυτό οφείλεται κυρίως στη θαυμαστή συμβολή του Καταλειφού που τον υποδύεται.

Στην παράσταση, αυτός ο τελευταίος δεν είναι παρά ένας πραγματικός έφηβος, με κίνηση και έκφραση εφήβου, απλά με άσπρα μαλλιά. Άλλωστε, κατ’ επιταγή των γονιδίων, πόσοι και πόσοι νέοι δεν έχουν λευκά μαλλιά. Η Θέμις Μπαζάκα, ως Αμάντα Γουίνγκφιλντ, καταπληκτική! Πρόσωπο, σώμα και κίνηση μιλούν από μόνα τους για να αποδώσουν μια γυναίκα τόσο υπέροχα καταπιεστική και τρυφερή, ονειροπόλα και πραγματίστρια, σωστή –θα λέγαμε– Ελληνίδα μάνα. Η παράσταση κυλάει γύρω της, με την ίδια στο επίκεντρο. Η Στέλλα Βογιατζάκη θαυμαστά ιδανική για το ρόλο της Λώρας, τόσο που δεν ξέρουμε αν πρέπει να επαινέσουμε περισσότερο τη διανομή ή την ερμηνεία της: αλαβάστρινη, εύθραυστη, αφελής, ένας σπάνιος μονόκερος η ίδια. Ο αεράτος Κωνσταντίνος Γώγουλος στο ρόλο του Ο’ Κόνορ προσωποποιεί αρμοστά την αδυσώπητη πραγματικότητα, προσφέροντας την αντίστιξη στον αδύναμο και θλιβερό κόσμο των Γουίνγκφιλντ.

Η μετάφραση του Δήμου Κουβίδη έχει ως αποτέλεσμα ένα κείμενο ποιητικό, με μπρίο και φρεσκάδα. Τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη εξαιρετικά μες τη λιτότητά τους, δίνοντας έμφαση στην οικονομική δυσχέρεια και την ευθραυστότητα. Καλοί οι φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη, αν και θα χρειάζονταν κάπως γοργότερα αντανακλαστικά, και αρκετά αναμενόμενη η ηχητική επένδυση του Σταύρου Γασπαράτου.

«Είμαι ακόμη κατάπληκτη απ’ τη ζωή» αναφωνεί η Αμάντα Γουίνγκφιλντ, δίνοντας έτσι φωνή στη σκέψη του θεατή. Πριν από κάποια χρόνια, ο Γυάλινος κόσμος θα αντιμετωπιζόταν ίσως ως ένα έργο Αμερικανού συγγραφέα, συγκεκριμένης εποχής και ξένης πραγματικότητας. Και τώρα, στην Αθήνα του 2015, αποζητά ξάφνου αγωνιωδώς ο καθένας μας το γυάλινο κόσμο που θα τον ανακουφίσει. Όσο δεν χάνεται η επαφή με την πραγματικότητα, πρόκειται για κάτι θεμιτό. Εξάλλου, αυτό το τελευταίο έρχεται να μας θυμίσει ο Τένεσι Ουίλιαμς.

* Στίχος της Κικής Δημουλά

Αθήνα, 8 Μαίου 2015

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέο Πλανόδιον" (http://neoplanodion.gr/2015/05/11/%CE%BD%CE%B1-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AD%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF/) 

Θαλασσογραφία...

Ζέφη Δαράκη

Το πορτραίτο

Το πορτραίτο
σταματούσε απότομα
στο σαγόνι
από κάτω
σβησμένος ο λαιμός

Η γιορτή του σώματος
ματαιωμένη --
άλλωστε
για μια θαλασσογραφία μιλάμε

Η μεγάλη χίμαιρα...

"Η μεγάλη χίμαιρα" 

του Μ. Καραγάτση, 

σκην. Δημ. Τάρλοου, 

Θέατρο Πορεία

Μάιος 2015

**********************************************************************
"Γη της υπερβολής που γέννησε την έννοια του μέτρου": Αυτός είναι ο ορισμός όχι μόνο της Ελλάδας της Χίμαιρας ή του Καραγάτση, αλλά και της σημερινής και της αιώνιας Ελλάδας που ποτέ της δεν αλλάζει. Και όμως, περισσότερο από απαισιόδοξος, ο Καραγάτσης υπήρξε ρεαλιστής. Μήπως δεν δικαιώνεται καθημερινά; Γη της υπερβολής ήταν και το σπίτι του καπετάνιου Γιάννη, καθώς ο πόθος και το πάθος που σιγόβραζαν κάτω από τη στέγη του ξεπέρασαν το μέτρο με τραγικές συνέπειες για όλη την οικογένεια.

Η παράσταση στο Θέατρο Πορεία περιλαμβάνει και αποδίδει στο σύνολό τους τον κόσμο και την κοσμοθεώρηση του Καραγάτση: ένα περιβάλλον αστικό, μια κοινωνία ιεραρχική, την επίγνωση της αδυναμίας του ανθρώπου και τη συμπάθεια απέναντι σε αυτό, την 'αντιπαράθεση' με τον αναγνώστη-θεατή, τον οποίο ο Καραγάτσης κατηγορεί ευθέως ("γιατί είστε έτσι;") κλπ. Τόσο η μαστορική σκηνοθεσία του Τάρλοου, όσο και η έξοχη διασκευή του έργου από τον Στρατή Πασχάλη προδίδουν επαγγελματισμό, προσήλωση στη λεπτομέρεια και αγάπη τόσο για το λειτούργημά του ο καθένας, όσο και για το ίδιο το έργο. Στην παράσταση το θέατρο συμβαδίζει με τον κινηματογράφο, τέχνες που αλληλοϋποστηρίζονται θαυμαστά επί σκηνής.

Θαυμάσαμε την ταλαντούχα Αλεξάνδρα Αϊδίνη στο ρόλο της Μαρίνας, μία από τις τεχνικά απαιτητικότερες και όμως αρτιότερες ερμηνείες που έχουμε δει τελευταία. Αξίζει επαίνους. Εξαιρετικές ήταν ακόμη η Αλίκη Αλεξανδράκη στο ρόλο της Αννεζιώς και η Σοφία Σεϊρλή στο ρόλο της Ρεϊζαινας. Αδύναμος ο Όμηρος Πουλάκης ως Μηνάς, καθώς θα θέλαμε να τον δούμε να βιώνει περισσότερο το ρόλο του και να βελτιώνει την κίνησή του, και αμήχανος ο Γιάννης του Νίκου Ψαρά. 

Εύστοχη η μουσική επένδυση της Κατερίνας Πολέμη, αλλά δυο φορέματα της Ελένης Μανωλοπούλου πρόδιδαν προχειρότητα σε μια -γενικότερα- πολύ δουλεμένη παράσταση.

Όταν το θέατρο υπηρετείται με αγάπη, το αποτέλεσμα κάθε άλλο παρά χίμαιρα είναι. Και εν προκειμένω δεν μιλάμε απλά για αγάπη, αλλά για πραγματική και εμφανή κατάθεση ψυχής από όλους τους συντελεστές. Συγχαρητήρια!

Ε.Σ.

Συμβούλεψέ με νερό...

Ζέφη Δαράκη

Συμβούλεψέ με νερό κάτω απ' τα δέντρα,
φως που λιανίζεις τα μεσημέρια
Ποίηση με τα μαλλιά χυμένα στα σκοτάδια, κράτησέ με

Κάτω από μια μαυρίλα τέλειωσαν όλα
Το σπίτι κατηφόρισε
κοπήκανε τα δέντρα
Τραγούδι μου τέλειωσες
Σαν άνθρωπος ή καρέκλα με τα ρούχα μου επάνω

Μια βραδιά στην αυλή με γεύση Ουρουγουάης...

Το περιοδικό ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ, με καλεσμένη του την Ουρουγουανή εκδότρια και κριτικό λογοτεχνίας Άννα Ινές Λάρρε Μπόρχες, σας προσκαλεί σε μια ευχάριστη βραδιά στην αυλή, με ποίηση και μουσική της Ουρουγουάης.

Γνωρίζετε ότι το τάνγκο δεν είναι αργεντίνικης, αλλά ουρουγουανικής επινόησης; Γνωρίζετε ακόμη ότι στην Ουρουγουάη υπάρχει η γενιά του ’45 –αντίστοιχη με τη δική μας γενιά του ’30–, με εκπροσώπους της από τον πασίγνωστο Μάριο Μπενεντέτι έως λιγότερο γνωστούς σε μας ποιητές, συγγραφείς και κριτικούς;

Γι’αυτά θα μιλήσουμε το βράδυ της Τετάρτης, 20 Μαίου, στην αυλή της Favela (Αρτεμισίου 4, στο Γκάζι), με μουσική τάνγκο από τον Herman Mayr και απαγγελία ποιημάτων από τη Λένα Καλλέργη (ποιήτρια), τη Νάνα Παπαδάκη (ηθοποιό) και την Έλενα Σταγκουράκη (μεταφράστρια).

Προλογίζει η Άννα Ινές Λάρρε Μπόρχες και ο διευθυντής του Νέου Πλανοδίου, Κώστας Κουτσουρέλης.

Τετάρτη, 20 Μαίου, στις 20.00μμ στη  Favela 

(Αρτεμισίου 4, στο Γκάζι -σταθμός μετρό "Κεραμεικός")

Σας περιμένουμε!

Η σπηλιά με τα βεγγαλικά...

Μα να συνηθίσει, τι;

Της ΕΛΕΝΑΣ ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ

Η σπηλιά με τα βεγγαλικά

της Ζέφης Δαράκη

Εκδόσεις Νεφέλη

2014

«Επειδή το χέρι σου/ έσφιγγε το τέλος της ζωής μες στο δικό μου/ Επειδή όσα ζήσαμε παγώνουν σιγά σιγά/ το χρόνο των ποιημάτων που δεν τα ενδιαφέρει η αθανασία/ αλλά το πώς θα διαπλεύσουμε αυτή τη σχισμή/ του παγερού ρίγους που μας διασχίζει»: Γι’ αυτό και όχι γι’ άλλο γράφει η Δαράκη την πιο πρόσφατη ποιητική της συλλογή, που φέρει ρητή την αφιέρωση στον προσφάτως εκλιπόντα σύντροφό της –και σπουδαίο ποιητή– Βύρωνα Λεοντάρη και αφορμάται από το γεγονός του χαμού του. 

Η συλλογή χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες, ακολουθούμενες από ένα μοναδικής λυρικότητας κατευόδιο εν είδει επιμέτρου. Έτσι η ποιήτρια πορεύεται από τον πρώτο τρόμο της απώλειας, στην ουσία του ίδιου του γεγονότος και το χαμό του Εσύ, στην περιδιάβαση ύστερα περασμένων εικόνων, σκέψεων, αναμνήσεων, τόπων και προσώπων σαν απόσταγμα μιας μοιρασμένης ζωής σε μια προσπάθεια αναχαίτισης της λήθης, ώς τον απόηχο τέλος του γεγονότος, της όποιας ‘συμφιλίωσης’ με αυτό και της πορείας πλέον της ίδιας ως «μισοφαγωμένου κατόπτρου».

«Με τυλίγει με ξετυλίγει ο τρόμος/ και μη ρωτάς γιατί η νύχτα/ ένας μεγάλος μαύρος λεκές είναι η νύχτα / Από τότε που ξενιτεύτηκε τ’ όνειρο,/ ο μοναδικός μου Αναγνώστης χάθηκε/ με κείνο το κουρελιασμένο παλτό και/ το αποτσίγαρο του βιαστικού ουρανού στα χείλη». Εκκινώντας λοιπόν τρομοκρατημένη από το ερώτημα «Είναι κανείς εδώ;» καταπιάνεται με την αναζήτηση της απάντησης. Μια ολόσωμη σκιά θα της αποκριθεί από μια γωνιά του δωματίου, σκιά που η ίδια αλλού ονομάζει «βιολί για πάντα κλειδωμένο», «δραπέτη», «απόκρημνο έρωτα», «περίτεχνο γλυπτό σε δάσος», «μάτια που λάμπουν», «ερώτημα», και βέβαια «ουρανό», μα πάνω απ’ όλα «όνειρο»: δεν είναι άλλη, από τη σκιά του Βύρωνα. 

Του Βύρωνα που «ήταν πάντα λυπημένος ήταν/ βαθύτατα λυπημένος και δεν ευτύχησε στη ζωή δεν ευτύχησε/ Έμενε ξάγρυπνος τις περισσότερες φορές έβλεπε όνειρα,/ καταρράκτες ονείρων Ξυπνούσε κοίταζε γύρω του/ τ’ απόνερα των ονείρων/ Οι πιο πιστοί του αγορητές περιγελούσαν το ένδον ρίγος,/ οριστικά σχεδόν το αποκλείανε». 

Κι εκείνη, να αναθυμάται περασμένους περιπάτους, ολοένα διερωτώμενη: «Γιατί συναινώ/ με τόσο άνεμο ζωής/ σε μακρινούς περιπάτους/ δίχως συνάντηση/ σε νοερούς διαλόγους…». Θα καταλάβει και η ίδια πως επιμένει σε αυτό, θαρρείς αφηρημένα, και θα πει: «Η λύπη/ δεν είναι πάντα μια άλλη πατρίδα/ που ξενιτεύει την ψυχή/ Είναι ίσως/ κι ένα παλιό σκαρί ξαναβαμμένο στον ουρανό του/ Είναι το πιο απόμακρο χαμόγελο/ ενός αφηρημένου ανθρώπου/ αφηρημένου, από όσα/ του έχουν συμβεί». Ας μην φανεί αμείλικτος λοιπόν ο αναγνώστης, κι ας σκύψει τρυφερά πάνω από αυτήν την «αναδίπλωση της ψυχής/ επάνω στα σημάδια της…» Ας κάνει ησυχία για να ακούσει την ποιήτρια και ας κατανοήσει την απόγνωσή της όταν του εκμυστηρεύεται: «Σαν μια αμάθητη κοπέλα η ποίηση/ δε θα μπορέσει ποτέ/ να περιστρέψει από τον καρπό του χεριού/ το χρυσό μήλο/ που είναι/ ένα ευτυχισμένο ημερόνυκτο ζωής/ Θα μάθει όμως με τρεμάμενα δάχτυλα/ ν’ αγγίζει το χρυσό μήλο Ν’ αποκαλύπτεται/ κρυβόμενη/ και στον Όφι και/ στον Κηπουρό». 

            Στο οδυνηρό αυτό ταξίδι της συνειδητοποίησης, αμείλικτοι παραστάτες στέκονται οι καθρέφτες (ή κάτοπτρα) και τα είδωλά τους, καθρέφτες που προσωποποιούνται και περιγελούν εχθρικοί την ποιήτρια και την κατάσταση που βιώνει. Ανάλογος είναι και ο ρόλος των φαρδιών φορεμάτων, των χαμένων ρούχων και των παλιών ντουλαπών. Διαρκές είναι και το παιχνίδι του σκοταδιού με το φως –σύμβολα πολλαπλά στη Σπηλιά της Δαράκη–, φως που κάποτε σημαίνει τον σύντροφο-ποιητή ο οποίος διέλυε «σαν οξύ το βουρκωμένο σκοτάδι του κόσμου».

            Η σπηλιά με τα βεγγαλικά είναι γραμμένη σε στίχο ελεύθερο, με εξίσου ελεύθερη μορφή, η οποία υπαγορεύεται στην ποιήτρια από τον ειρμό των σκέψεών της. Η γλώσσα της είναι καθημερινή, με απρόσμενους συνδυασμούς λέξεων και ένα ύφος θρηνητικό, δίχως όμως συναισθηματισμούς, παρά με την επιβλητική υποβλητικότητα της απώλειας, της αδυναμίας και της βαθιάς θλίψης. Η συλλογή συνιστά την προσπάθεια εξωτερίκευσης μιας εσωτερικότητας δομημένης με τρόπο λυρικό, με άλλα λόγια μια άναρθρη κραυγή και την προσπάθεια έκφρασής της. Η μεγάλη αναμέτρηση λοιπόν της ποιήτριας είναι εκείνη με τη βουβή σιωπή που μεταξύ άλλων την ονομάζει «το αμίλητο», «το άλεκτο», «το σιωπηρό», «το ανέκφραστο», «το ανείπωτο».

            Μπροστά σε αυτό το αμείλικτο Αμίλητο, εμείς δεν μπορούμε παρά να αισθανόμαστε αιδώ, όπως και για την αφελή μας προσπάθεια να κάνουμε κάτι γι’ αυτό, επεμβαίνοντας στη βαθιά, απόλυτα ανθρώπινη και συνάμα θαυμαστά υπερκόσμια συνομιλία της ποιήτριας με τον «μοναδικό της Αναγνώστη».

Αθήνα, Μάρτιος 2015

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέο Πλανόδιον" (http://neoplanodion.gr/2015/05/07/%CE%BC%CE%B1-%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B7%CE%B8%CE%AF%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%B9/)