28/4/10

Ηλιόπετρα (289-307)




Από την Ηλιόπετρα (στ. 289-307)

...κεντούσαν οι γυναίκες στην πλατεία,
με τα παιδιά τους λέγανε τραγούδια,
μετά ο συναγερμός, κραυγές τριγύρω,
σπίτια γονατισμένα μες στη σκόνη,
κτίρια φτυσμένα, τείχη ραγισμένα,
κι ο ορυμαγδός διαρκώς των κινητήρων:
οι δυο γυμνώθηκαν κι αγαπηθήκαν
ν' αγωνιστούν για το αιώνιο μερτικό μας,
το μερτικό μας στην Εδέμ, στο χρόνο,
τις ρίζες μας ν' αγγίξουν, ν' ανακτήσουν
τον κλήρο μας που της ζωής οι κλέφτες
χίλιους αιώνες τώρα μας αρπάξαν,
οι δυο γυμνώθηκαν και φιληθήκαν
γιατί οι γυμνότητές τους οι ενωμένες
ειν' άτρωτες κι υπερπηδούν το χρόνο,
ανέγγιχτες γυρίζουν στην αρχή τους,
δεν έχει εκεί εσύ ή εγώ, χθες, αύριο, 
των δυο η αλήθεια ειν' μια ψυχή, ένα σώμα,
ω είναι ακέραιο...

Μετάφραση: Κώστας Κουτσουρέλης

************************

de la Piedra de Sol (versos 289-307)

...en la Plaza del Ángel las mujeres
cosían y cantaban con sus hijos,
después sonó la alarma y hubo gritos,
casas arrodilladas en el polvo,
torres hendidas, frentes esculpidas 
y el huracán de los motores, fijo:
los dos se desnudaron y se amaron
por defender nuestra porción eterna,
nuestra ración de tiempo y paraíso,
tocar nuestra raíz y recobrarnos,
recobrar nuestra herencia arrebatada
por ladrones de vida hace mil siglos,
los dos se desnudaron y besaron
porque las desnudeces enlazadas
saltan el tiempo y son invulnerables,
nada las toca, vuelven al principio,
no hay tú ni yo, mañana, ayer ni nombres,
verdad de dos en sólo un cuerpo y alma,
oh ser total...

Octavio Paz

24/4/10

El don de tu amor




Anna Akhmatova

Que pierda el jardín de tu casa blanca.
Me basta una vida brillante y vacía.
Como ninguna otra a esta etapa
a ti grorificaré con mi poesía.
Recordarás a tu amada de ojos bellos
por la que creaste un gran paraíso.
Y yo venderé como joyas de cielos
el don de tu amor cariñoso y liso.

Μετάφραση προς ισπανικά: Έλενα Σταγκουράκη

************************

Άννα Αχμάτοβα

Το άσπρο σου σπίτι με τον κήπο ας χάσω.
Μια φωτεινή κι άδεια ζωή τώρα μου φτάνει.
Με τους στίχους μου εσένα, εσένα θα δοξάσω,
όπως άλλη καμιά δεν το έχει κάνει.
Τη λατρευτή, που, για τα ωραία της μάτια,
παράδεισο έκτισες, θα τη θυμάσαι τώρα.
Και θα πουλάω εγώ την πιο ακριβή πραμάτεια-
της τρυφερής αγάπης σου τα δώρα.

Μετάφραση προς ελληνικά: Απόστολος Καρούλιας /
                                    Απόδοση: Κάρολος Τσίζεκ

21/4/10

Δεν ξεχνάμε...



κι ας μην τα ζήσαμε...

Μαργαριτάρι




Μαργαριτάρι

Εκεί που ξεδιπλώνεται η δαντέλα των κυμάτων
κοχύλι βρήκε,
διπλό κι επτασφράγιστα κλεισμένο.
Προσπάθεια στην προσπάθεια
-κι επιμονή πόσο ζηλευτή!-
το κοχύλι άνοιξε λαίμαργα,
τα μέσα του να δει.
Δεν ήτανε σκουριά στην άρθρωση
ούτε ζωύφιο πεισμωμένο
που το κοχύλι κλειδωμένο
έκανε συρτάρι.
Εμπρός στα μάτια του καλοθρεμμένο
ένα ολόλευκο, δειλό μαργαριτάρι.
Μπα! Μαργαριτάρια στις μέρες μας...
Είπε και το πέταξε πίσω στη θάλασσα.

Έλενα Σταγκουράκη

12/4/10

Λέμε



José Saramago

Λέμε

Λέμε σε όσους βρίσκονται σε σύγχιση "Γνώθι σαυτόν", σαν να ’ταν η γνωριμία με τον εαυτό μας η πέμπτη και δυσκολότερη πράξη της ανθρώπινης αριθμητικής, λέμε στους άβουλους "Θέλω ίσον μπορώ", σαν να μη διασκεδάζουν καθημερινά οι κτηνωδίες του κόσμου αυτού αντιστρέφοντας τη σχετική θέση των ρημάτων, λέμε στους αναποφάσιστους "Ξεκίνα απ’ την αρχή", σαν να ’ταν η αρχή η ορατή πάντα άκρη ενός κακοτυλιγμένου νήματος που αρκεί να το τραβήξει κανείς και να συνεχίσει να τραβά για να φτάσει στην άλλη άκρη, στο τέλος, και σαν ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη να είχαμε στα χέρια μια γραμμή ισόπεδη και συνεχή όπου δεν θα χρειαζόταν να διαλυθούμε εμείς, ούτε να ξετυλιχτούμε μπερδεμένοι, πράγμα απίθανο να συμβεί στη ζωή των κουβαριών και, αν μου επιτραπεί ακόμα μια κοινοτοπία, και στα κουβάρια της ζωής.

Μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά

11/4/10

Όπως άλλη καμιά




Άννα Αχμάτοβα

Το άσπρο σου σπίτι με τον κήπο ας χάσω.
Μια φωτεινή κι άδεια ζωή τώρα μου φτάνει.
Με τους στίχους μου εσένα, εσένα θα δοξάσω,
όπως άλλη καμιά δεν το έχει κάνει.
Τη λατρευτή, που, για τα ωραία της μάτια,
παράδεισο έκτισες, θα την θυμάσαι τώρα.
Και θα πουλάω εγώ την πιο ακριβή πραμάτεια-
της τρυφερής αγάπης σου τα δώρα.


*********************

Στο τραπέζι, την ώρα που βραδιάζει.
Μπροστά μου το λευκό, άγραφο χαρτί.
Νίκαια η μιμόζα και νοτιά ευωδιάζει,
στου φεγγαριού το φως ένα πουλί.

Τις κοτσίδες μου ενώ άυπνη σφιχτοπλέκω,
για να 'ναι έτοιμες αύριο, όταν ξυπνήσω,
τις θίνες και τη θάλασσα έξω βλέπω,
νιώθω ότι πια δεν θα μελαγχολήσω.

Τι δύναμη έχει εκείνος που η καρδιά του
τι θα πει τρυφερότητα δεν ξέρει!
Με βλέφαρα βαριά στον αντίκρισμά του
τ' όνομά μου θ' ακούσω να προφέρει.


Μετάφραση: Απόστολος Καρούλιας
Απόδοση: Κάρολος Τσίζεκ


7/4/10

Όταν η ποίηση γίνεται απόλαυση...


 

(Εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», 11/11/2009, σελ.34)

Όταν η ποίηση γίνεται απόλαυση… 
Ο Αργύρης Χιόνης στο θέατρο Κυδωνία 

Γράφει η Έλενα Σταγκουράκη 

Από την Παρασκευή, 6 Νοεμβρίου, και για οκτώ ακόμα παραστάσεις, ως τις 22 του μήνα, το θεατρόφιλο κοινό των Χανίων έχει τη δυνατότητα να απολαύσει και πάλι το πρώτο μέρος του δίπτυχου αφιερώματος στον Αργύρη Χιόνη, στο θέατρο Κυδωνία. 

Πρόκειται για το έργο του Χιόνη με γενικό τίτλο «Βροχή δωματίου», αποτελούμενο από 32 ποιήματα του ίδιου και τις παντομίμες «Ο ρήτορας ή ο κανιβαλισμός» και «Αυτός εντός και εκτός του κοστουμιού του», γραμμένες στο Άμστερνταμ το 1971 και σε σκηνοθεσία Δέσποινας Πολλαναγνωστάκη. 

Η παράσταση ξεκινά με την ερμηνεία ποιημάτων του Χιόνη από το απόλυτα ταιριαστό δίδυμο των Μαρία Μπουλουγούρη και Λίλα Τρουλλινού. Η ερμηνεία των δύο ηθοποιών δίνει σάρκα και οστά στην ποίηση του Χιόνη και την κάνει άκρως απολαυστική. Αξίζει να τονιστεί η εκφραστικότητα της Μαρίας Μπουλουγούρη και η επιτυχημένη εναρκτήρια σκηνή. 

Στη συνέχεια ο θεατής παρακολουθεί την πρώτη παντομίμα, «Ο ρήτορας ή ο κανιβαλισμός», όπου με ιδιαίτερα σατιρικό και σαρκαστικό τρόπο ο Salih Hatisarou θίγει τα κακώς κείμενα και ταυτόχρονα μεγάλες αλήθειες της πολιτικής ζωής και της δημαγωγίας. Συμβολισμός και αλληγορία επιστρατεύονται για να καυτηριάσουν την αλαζονεία της δύναμης, το φανφαρονισμό και την τυφλή υποταγή των πληθών ανά τον κόσμο κι ανά εποχή. 

Την πρώτη παντομίμα ακολουθεί το ιντερμέδιο ποίησης από το παραπάνω δίδυμο, το οποίο αποφορτίζει το θεατή κατά τρόπο -τι άλλο;- ποιητικό. Το κοινό απολαμβάνει την ιδιαίτερη δύναμη της ποίησης του Χιόνη και προετοιμάζεται για τη δεύτερη παντομίμα. 

Η παντομίμα «Αυτός εντός και εκτός του κοστουμιού του» μοιάζει με αυτοτελή παράσταση, λόγω του διαφορετικού ύφους της, της ξεχωριστής εικαστικής της απόδοσης και της πολύπλευρης διάστασης του χαρακτήρα. Ο Θοδωρής Σεραφείδης, συνεπικουρούμενος από τον τσελίστα Arnold Smith, δίνει τον καλύτερό του εαυτό για να δείξει ακριβώς ένα άτομο φυλακισμένο στο ίδιο το εγώ του. 

Αν και η δεύτερη παντομίμα φορτίζει έντονα το θεατή, η λήξη της παράστασης επιφέρει τη συναισθηματική ισορροπία: «Έρχονται κάτι μέρες τόσο χαρούμενες, τόσο ρόδινες που δεν μπορείς ν’ αντισταθείς, να μην τις ασπαστείς στο στόμα». 

Ο Αργύρης Χιόνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1943, ωστόσο έζησε για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Εργάστηκε για δέκα χρόνια ως μεταφραστής στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 1992 παραιτήθηκε. Έκτοτε ζει σ’ ένα χωριό της Κορινθίας όπου «καλλιεργεί τη γη και την ποίηση». Η ποίηση του Χιόνη έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα, καθώς φαινομενικά δεν εστιάζει στην αισθητική πλευρά της ποίησης, αλλά παρουσιάζει με ποιητικό τρόπο τη φιλοσοφία. Κανείς διαβάζοντας το έργο του αναρωτιέται: πρόκειται για ποιητή που φιλοσοφεί ή για φιλόσοφο που γράφει ποίηση; Ενδεικτικά παρατίθενται οι εξής στίχοι: «Πώς νοιώθει άραγε η νύχτα/ μ’ όλα τούτα τ’ άστρα/ στο κορμί της/ ωραία ή σημαδεμένη;» ή «Είμαστε το παραβάν του εαυτού μας/ πίσω μας γυμνή συμβαίνει η ζωή μας». Συχνά δε η ποίησή του περιστρέφεται γύρω από κάποιο δίπολο. Στην παράσταση ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων τα δίπολα χρυσόψαρο-παρατηρητής, σαράκι-σιωπή, μοναξιά-εκείνος, βροχή-τζάμι, τζάμι-άνθρωπος. 

Η παράσταση «Βροχή δωματίου» αποδεικνύει περίτρανα πώς η ποίηση μπορεί να γίνει θέαμα. Πολύ περισσότερο ακόμη, πόσο η ποίηση είναι συνυφασμένη με τη ζωή, ακόμα και με τις πιο κοινότοπες εκφάνσεις της. Η σκηνοθεσία ήταν επιτυχής, προτρέποντας τη διάδραση κοινού-σκηνής και φροντίζοντας για τη συνεχή εγρήγορση των αισθήσεων. Ο φωτισμός της Μαρίας Μπαλαντίνου έπαιξε σωστά το ρόλο του. Είναι μια παράσταση, την οποία οι λάτρεις του θεάτρου και της ποίησης δεν πρέπει να χάσουν! 


Ζητήσαμε από τη σκηνοθέτιδα του έργου, Δέσποινα Πολλαναγνωστάκη, να μας λύσει κάποιες απορίες: 

Ε.Σ: Γιατί επιλέξατε το θεατρικό έργο του Αργύρη Χιόνη; Πώς προέκυψε η ιδέα; 
Δ.Π: Η ιδέα της παρουσίασης του θεατρικού έργου του Αργύρη Χιόνη ανήκει στο Μιχάλη Βιρβιδάκη, και αυτό στα πλαίσια της προβολής τα τελευταία χρόνια του έργου Χανιωτών δημιουργών από το θέατρο Κυδωνία. (Ο Αργύρης Χιόνης κατάγεται από τα Χανιά από την πλευρά της μητέρας του.) Εγώ απλά είχα την ιδέα, μαζί με τις παντομίμες που θα σκηνοθετούσα, να παρουσιαστεί και ένα μέρος του ποιητικού του έργου, χάρη στο οποίο είναι περισσότερο γνωστός στο ελληνικό κοινό. 

Ε.Σ: Τι σας συγκινεί εσάς προσωπικά στο ποιητικό έργο του Χιόνη; 
Δ.Π: Τον Χιόνη τον γοητεύουν πάντα ιστορίες ανθρώπων στους οποίους δεν συνέβη ποτέ, τίποτε… Ανθρώπων που «κραυγάζουν ήσυχα, απαλά, σχεδόν ψιθυριστά», που διανύουν μεγάλες αποστάσεις δίχως κοινό και δίχως αντιπάλους, ανθρώπων καθισμένων στα αγκάθια μιας ανθισμένης ακακίας, που ναυαγούν μέσα στο κοστούμι τους, μες τη βαθιά τους πολυθρόνα, ανθρώπων που καταπίνουν το τραγούδι τους αδιάκοπα, ώσπου μια μέρα ρόδινη ερωτεύονται τρελά ένα σαράκι και το τελευταίο σπαρτάρισμα τους είναι γεμάτο μουσική. Ο ποιητής τούς χαϊδεύει το κεφάλι και τους εύχεται να είναι γλυκός ο ύπνος τους. 

Ε.Σ: Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε για τη σκηνοθεσία της συγκεκριμένης παράστασης; 
Δ.Π: Πρόκληση ήταν η επιλογή των ποιημάτων, το πώς αυτά θα γίνονταν παράσταση, η σύνδεσή τους με τις παντομίμες και κυρίως η ανάδειξη τόσο του καυστικού χιούμορ, όσο και της υπαρξιακής αγωνίας που διαπνέει το έργο του ποιητή. Φυσικά, στο σημερινό αποτέλεσμα φτάσαμε ύστερα από πολλή δουλειά. 

Ε.Σ: Μιας και μιλήσατε για την επιλογή των ποιημάτων, με ποια κριτήρια πραγματοποιήθηκε; 
Δ.Π: Για μένα ήταν μια πολύ δύσκολη υπόθεση γιατί όλα τα ποιήματα ήταν εξαιρετικά. Η επιλογή πραγματοποιήθηκε σε διάφορα στάδια καθώς εξελίσσονταν οι πρόβες. Τελικά διάλεξα αυτά που κάλυπταν εμένα και τους ηθοποιούς συναισθηματικά και νοητικά και ταυτόχρονα θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ως ένα σώμα για τις ανάγκες της παράστασης. 

Ε.Σ: Η πολλή και καλή δουλειά φαίνεται από το άριστο αισθητικό αποτέλεσμα της παράστασης. Καλή συνέχεια στο έργο σας κι εμείς ανυπομονούμε για όσα έπονται.