Luz Casal - Una historia de amor

Amor, Regálame...

IDEA VILARIÑO

(1920-2009) 

εισαγωγικό σημείωμα-μετάφραση
ΕΛΕΝΑ  ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ

             Η Ιδέα Βιλαρίνιο γεννήθηκε στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης στις 18 Αυγούστου 1920. Το πολύπλευρο ταλέντο της αποτυπώθηκε στο πλήθος των ενδιαφερόντων της, καθώς και στις ποικίλες ιδιότητες κι ενασχολήσεις της. Υπήρξε ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας, στιχουργός, μεταφράστρια κι εκπαιδευτικός. Δύσκολα μπορεί να πει κανείς με σιγουριά, με ποια από όλες αυτές τις ιδιότητες άσκησε η Βιλαρίνιο την πιο έντονη επιρροή. Το αστέρι της πάντως έλαμψε από νωρίς, αφού πριν καν συμπληρώσει τα τριάντα έτη ζωής διακρίθηκε σε πολλούς από τους παραπάνω τομείς.

            Ως ποιήτρια, η Βιλαρίνιο ανήκει στην ονομαζόμενη Γενιά του ’45, στην οποία ανήκει πλήθος λογοτεχνών με πιο γνωστό ίσως μεταξύ αυτών τον Μάριο Μπενεντέτι. Η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο “La suplicante” («Η ικέτις») εκδόθηκε το 1945. Εργάστηκε ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1952 έως το πραξικόπημα του 1973. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ανέλαβε την έδρα ουρουγουανής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ουρουγουάης. Σε συνεργασία με άλλους συγγραφείς, ίδρυσε τα περιοδικά “Clinamen” («Κλίναμεν») και “Número” («Νούμερο»), ενώ συνεργάστηκε για την κυκλοφορία πολυάριθμων άλλων εκδόσεων όπως “Marcha” («Πορεία»), “La Opinión” («Η άποψη»), “Texto crítico” («Κριτικό κείμενο») κ.ά.
 

             Η Ουρουγουανή ποιήτρια έχει να επιδείξει έργο και ως στιχουργός. Δεν μπορεί να μη γίνει μνεία σε τρία δικά της τραγούδια-σταθμούς, αγαπημένα και πολυτραγουδισμένα από τους συμπατριώτες της. Πρόκειται για τα: "A una paloma" («Σε ένα περιστέρι») μελοποιημένο από τον Ντανιέλ Βιγκλιέτι), "La canción y el poema" («Το τραγούδι και το ποίημα») μελοποιημένο από τον Αλφρέδο Σιταρόσα και "Ya me voy pa la guerrilla" («Φεύγω για τη μάχη») μελοποιημένο από τους Ολιμαρένιος.
 

            Οι μεταφράσεις της, επίσης, έτυχαν ευρείας αναγνώρισης. Κάποιες από αυτές ανέβηκαν σε θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο του Μοντεβίδεο. Περισσότερο γνωστές είναι οι μεταφράσεις της έργων του Σαίξπηρ.
 

            Η Βιλαρίνιο δεν αισθάνθηκε ποτέ την ανάγκη να επιδείξει το ταλέντο της αναδεικνύοντας το προσωπικό της έργο. Τουναντίον. Θα λέγαμε ότι η ίδια υπήρξε η χειρότερη μάνατζερ του ίδιου της του εαυτού. Τόσο λόγω της προσωπικότητας όσο και των πεποιθήσεών της, η Βιλαρίνιο αδιαφόρησε πεισματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα απέναντι σε κάθε ευκαιρία και δυνατότητα προώθησης του ονόματος και του έργου της, παρά την προτροπή των εκδοτών της. 

            Η σιωπή ήταν η απάντηση της πιο γνωστής ίσως ποιήτριας της Ουρουγουάης και όταν της ζητούσαν λεπτομέρειες για το έργο της, τις αφορμές του ή τα πρόσωπα στα οποία απευθυνόταν ή από τα οποία εμπνέονταν. Πολύ περισσότερο, η Βιλαρίνιο σιωπούσε για ό,τι αφορούσε την προσωπική της ζωή. Φυσικό επακόλουθο αυτής της στάσης της ήταν η απόλυτη άρνησή της να παραχωρήσει συνέντευξη έως το 1997. Τότε, σε ηλικία 77 ετών, δέχτηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις που τις έθεσαν η Ροζάριο Πεϊρού και ο Πάμπλο Ρόκα και στις οποίες βασίστηκε το ντοκιμαντέρ «Ιδέα», διαθέσιμο σήμερα μόνο σε συγκεκριμένες βιβλιοθήκες.

            Παρά την εσωστρέφεια της ίδιας, στη Βιλαρίνιο απονεμήθηκαν πλήθος βραβεία και τιμές, ενώ δέχθηκε πολυάριθμες προσκλήσεις για διαλέξεις, τόσο από τη χώρα της, όσο και από το εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20^ού αιώνα, το ενδιαφέρον για το έργο της εντάθηκε, έχοντας ως αποτέλεσμα να ασχοληθούν με αυτό πολλοί κριτικοί και καθηγητές του ισπανόφωνου κόσμου, αλλά και να μεταφραστεί στο εξωτερικό σε χώρες όπως η Αυστρία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ. Σήμερα, η ποίησή της κερδίζει διαρκώς όλο και περισσότερους αναγνώστες και θιασώτες. Ιδίως στην Ουρουγουάη η λατρεία στο πρόσωπό της έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, στα όρια σχεδόν του φετίχ. Κανείς βρίσκει τους στίχους της τυπωμένους σε σελιδοδείκτες, κάρτες, έως και σε γκράφιτι στους τοίχους.

          Η Ιδέα Βιλαρίνιο πέθανε στις 28 Απριλίου 2009, σε ηλικία 89 ετών.

Χάρισέ μου εκείνους τους ουρανούς, εκείνους τους ονειρεμένους κόσμους…

Χάρισέ μου εκείνους τους ουρανούς, εκείνους τους ονειρεμένους κόσμους,

το βάρος της σιωπής, εκείνο το τόξο, εκείνη την εγκατάλειψη,

φλόγισέ μου τα χέρια,

δώσε νόημα στη ζωή μου

με το γλυκό το χάρισμα που σου ζητώ.

Δώσε μου το φως το λυπημένο, παθιασμένο και γερό

εκείνων των ουρανών των μακρινών, την αρμονία

εκείνων των κόσμων των σφαλισμένων,

δώσε μου το όριο το σιωπηρό,

το συγκρατημένο περίγραμμα εκείνων των φεγγαριών των σκιερών,

το εγγενές τραγούδι τους.

Εσύ, ο αφορισμένος, δίνεις τα πάντα,

εσύ, ο ισχυρός, ζητάς,

εσύ, ο σιωπηλός, δώσε μου το γλυκό το χάρισμα

από αυτό το μέλι το άμεσο και με νόημα κανένα.

                          *************************

Αγάπη

Αγάπη

από τη σκιά

από τον πόνο

αγάπη

σε καλώ

από την κρήνη την ασφυκτική της ανάμνησης

δίχως τίποτα να ωφελεί ούτε και να σε περιμένει.

Σε καλώ

αγάπη

όπως τη μοίρα

όπως το όνειρο

τη γαλήνη

σε καλώ

με τη φωνή

με το σώμα

με τη ζωή

με ό,τι μου ανήκει

κι ό,τι είναι των άλλων

με απόγνωση

με δίψα

με θρήνο

σαν να ήσουν αέρας

κι εγώ να πνίγομαι

σαν να ήσουν φως

κι εγώ το φως να χάνω και να χάνομαι.

Από μια νύχτα τυφλή

από τη λήθη

από τις ώρες τις κλειστές

στη μοναξιά

δίχως δάκρυα μα ούτε αγάπη

σε καλώ

όπως το Τέλος

αγάπη

όπως το Τέλος.

Από το περιοδικό Poetica (τεύχος 11, Δεκέμβριος 2009)

La caracola del amor

Giorgos Seferis 

Partida

No era otro nuestro amor

se iba regresaba y nos traía

un párpado rebajado muy lejano

una sonrisa petrificada, perdida

en la hierba de la mañana

una caracola extraña cual

nuestra alma intentó con insistencia a explicar. 

Nuestro amor no era otro palpaba

lentamente en las cosas que nos rodeaban

para explicar por qué no queremos morir

con tanta pasión.

Y si nos prendimos de caderas ajenas y si abrazamos

con toda nuestra fuerza otros cuellos

y si unimos nuestro aliento con lo

de aquella persona

y si cerramos nuestros ojos, no era otro,

sólo era esta pena profunda que nos sostengamos

dentro de la partida.

 

Traducción al español: Elena Stagkouraki

*****************

Γιώργος Σεφέρης

Φυγή

Δεν ήταν άλλη η αγάπη μας
έφευγε ξαναγύριζε και μας έφερνε
ένα χαμηλωμένο βλέφαρο πολύ μακρινό
ένα χαμόγελο μαρμαρωμένο, χαμένο
μέσα στο πρωινό χορτάρι
ένα παράξενο κοχύλι που δοκίμαζε
να το εξηγήσει επίμονα η ψυχή μας.

H αγάπη μας δεν ήταν άλλη ψηλαφούσε
σιγά μέσα στα πράγματα που μας τριγύριζαν
να εξηγήσει γιατί δε θέλουμε να πεθάνουμε
με τόσο πάθος.

Kι αν κρατηθήκαμε από λαγόνια κι αν αγκαλιάσαμε
μ' όλη τη δύναμή μας άλλους αυχένες
κι αν σμίξαμε την ανάσα μας με την ανάσα
εκείνου του ανθρώπου
κι αν κλείσαμε τα μάτια μας, δεν ήταν άλλη
μονάχα αυτός ο βαθύτερος καημός να κρατηθούμε
μέσα στη φυγή.

Andrea Bocelli - La voce del silenzio

Rimani

Mario Luzi

Rimani dove sei

Rimani dove sei, ti prego,
così come ti vedo.
Non ritirarti da quella tua immagine,
non involarti ai fermi
lineamenti che ti ho dato
io, solo per obbedienza.
Non lasciare deserti i miei giardini
d’azzurro, di turchese,
d’oro, di variopinte lacche
dove ti sei insediata
e offerta alla pittura
e all’adorazione,
non farne una derelitta plaga,
primavera da cui manchi,
mancando così l’anima,
il fuoco, lo spirito del mondo.
Non fare che la mia opera
ricada su se medesima,
diventi vaniloquio, colpa.

Το είδαμε στο Αλωνάκι της Ποίησης και μας άρεσε...

Κανείς τίποτα

Δημήτρης Αρμάος

Η απόρριψή της

Νομίζει για ένα βλέμμα πως μπορώ να βγω

Να περπατήσω τάχα αδιάφορη μακριά του

Ας το 'χει ανάγκη      όχι λιγότερο κι εγώ το επιθυμώ

Μα δεν αντέχω να βαδίσω κάτω απ' τη ματιά του

Ή να τον αντικρίσω και να μην προσδράμω καταπάνω του

Κοντά μου να τον διαιστανθώ να μη ριγήσω

Να λογιστώ τις δυνατότητες και να μη μαραθώ

Θα τσακιστούν τα γόνατά μου τότε θα λυθεί 

Της ραχοκοκαλιάς μου η εύθραυστη καμάρα

Και βέβαιο το 'χω πως θα σωριαστώ μέσα στον κόσμο

Και-δε-θα-καταλαβαίνει-κανείς-τίποτα.

Wolf Biermann - Die hab' ich satt

Για τους μη ομιλούντες την γερμανικήν... Ja, das alles haben wir tatsächlich satt!

Η αγάπη

 Κώστας Ουράνης

Η αγάπη

Α! τι ωφελεί να καρτεράς όρθιος στην πόρτα του σπιτιού
και με τα μάτια στους νεκρούς τους δρόμους στυλωμένα,
αν είναι νά ’ρθει θε να ρθεί, δίχως να νιώσεις από πού,
και πίσω σου πλησιάζοντας με βήματα σβημένα

θε να σου κλείσει απαλά με τ' άσπρα χέρια της τα δυο
τα μάτια που κουράστηκαν τους δρόμους να κοιτάνε'
κι όταν, γελώντας, να της πεις θα σε ρωτήσει: "ποια είμαι εγώ;"
απ' της καρδιάς το σκίρτημα θα καταλάβεις ποιά 'ναι.

Δεν ωφελεί να καρτεράς! Αν είναι νά ’ρθει, θε να ρθει'
κλειστά όλα νά ’ναι, αντίκρυ σου να στέκεται θα δεις ορθή
κι ανοίγοντας τα χέρια της πρώτη θα σ' αγκαλιάσει.

Αλλιώς, κι αν είναι ολόφωτο το σπίτι για να την δεχτείς
κι έτσι ως την δεις τρέξεις σ' αυτήν κι ομπρός στα πόδια της συρθείς,
αν είναι νά ’ρθει θε να ρθεί, αλλιώς θα προσπεράσει. 

5 χάικου

 

5 χάικου

 

Ταξίδι βουβό

και να φτάσεις ακόμα

άδειο μου γράμμα

*

Σεμνή η σιωπή σου

μα καθώς μ’ αγκαλιάζει

κομμάτια η καρδιά

*

Λέξεις ηχηρές

σε παράγραφο βραχνή

τη φωνή χάνουν

*

 

Το «ναι» σαν έρθει

στη λάθος ώρα επάνω

δώρο άδωρο

*

Ό,τι κι αν γράψω

η μελάνη άρρωστη

και σβήνει η γραφή

Έλενα Σταγκουράκη

Thalassa - Milva

Ερωτικά επιγράμματα - Παλατινή ανθολογία

ΚΑΠΙΤΩΝΟΣ

Το κάλλος, αν του λείπει η χάρη, τέρπει μόνο, δεν αδράχνει-

όπως το δόλωμα χωρίς αγκίστρι μάταια ψάχνει.

ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Την Κύπριδας το κάλλος, την Πειθώς το στόμα έχεις, το σώμα

της Άνοιξης, σαν της Καλλιόπης της φωνής το χρώμα,

τα χέρια έχεις της Αθηνάς, της Θέμιδας τη σωφροσύνη

-με σένα, Φίλη, οι Χάριτες τέσσερις έχουν γίνει.

ΛΟΥΚΙΛΛΙΟΥ

Ή μη με αφήσεις να αγαπώ, Έρωτα, ή τότε βοήθησέ με

να αγαπηθώ. Σβήσε τον πόθο ή πόθο κέρασέ με.

ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Τα μάτια της ολόχρυσα, τα μάγουλά της κρυσταλλένια,

τερπνότερο από πορφυρό τριαντάφυλλο το στόμα,

σαν από αλάβαστρο ο λαιμός, σαν από μάρμαρο τα στήθη,

πόδια λευκότερα απ' της Θέτιδας, σαν ασημένια.

Κι αν κάποια αγκάθια έχουν αφήσει στα μαλλιά της λευκό χρώμα,

τα ίχνη αυτά του χρόνου τα εμπιστεύομαι στη λήθη.

ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ

Να μην ποθώ την Ηλιοδώρα πια η ψυχή μου συμβουλεύει:

τις ζήλειες και τα δάκρυα που έχυσα δεν τα ξεχνάει.

Με πιέζει, αλλά να πάψω πια δύναμη δεν μου περισσεύει.

Η απαίσια! συμβουλεύει αλλά δεν παύει να αγαπάει.

ΜΑΡΚΟΥ ΑΡΓΕΝΤΑΡΙΟΥ

Έρωτας δεν είναι όταν κάποιος δει κάποια καλοφτιαγμένη,

να την ποθήσει υποχωρώντας στων ματιών την κρίση,

αλλά όταν μια κακόμορφη, με την καρδιά του λαβωμένη

και αλλοπαρμένο το μυαλό από πάθος, αγαπήσει.

Αυτός είναι έρωτας, αυτό είναι πυρ: τα ωραία πάντα προσφέρουν

τέρψη σε όσους με γνώση τη μορφή να κρίνουν ξέρουν.

ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ

Οξύβοα κουνούπια, αναίσχυντα, που το αίμα μας ρουφάτε,

διπτέρυγα της νύχτας κνώδαλα, ζητώ μια χάρη:

τη Ζηνοφίλα αφήστε ήσυχη μια στάλα ύπνο να πάρει

και ιδού, σπεύστε, κατασπαράξτε τα δικά μου μέλη.

Αλλά τι μάταια φλυαρώ; Αφού και τα ανάλγητα θηρία

τέρπονται με το δέρμα της το τρυφερό σαν μέλι.

Μόνο αγγίξτε την, σιχαμερά ζωύφια, αν τολμάτε:

Θα νιώστε των ζηλότυπων χεριών μου τη μανία.

ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ

Κουνούπι, πέταξε, ταχύς αγγελιαφόρος, κι ακουμπώντας

στο αυτί της Ζηνοφίλας τρυφερά ψιθύρισέ της:

"Άγρυπνος σε προσμένει κι εσύ, την αγάπη του ξεχνώντας,

κοιμάσαι." Εμπρός, φιλόμουσε, πέτα και μίλησέ της 

σιγά, μονάχα τον ομόκλινό της μην ξυπνήσεις

και την οδυνηρή ζηλοτυπία του ερεθίσεις.

Κι αν τη μικρή μου φέρεις, με δορά λέοντος θα σε στέψω,

κουνούπι, και να φέρεις ρόπαλο θα σου επιτρέψω.

Μετάφραση στη νέα ελληνική: Νίκος Χουρμουζιάδης