Όταν η ποίηση γίνεται απόλαυση...

 

(Εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», 11/11/2009, σελ.34)

Όταν η ποίηση γίνεται απόλαυση… 

Ο Αργύρης Χιόνης στο θέατρο Κυδωνία 

Γράφει η Έλενα Σταγκουράκη 

Από την Παρασκευή, 6 Νοεμβρίου, και για οκτώ ακόμα παραστάσεις, ως τις 22 του μήνα, το θεατρόφιλο κοινό των Χανίων έχει τη δυνατότητα να απολαύσει και πάλι το πρώτο μέρος του δίπτυχου αφιερώματος στον Αργύρη Χιόνη, στο θέατρο Κυδωνία. 

Πρόκειται για το έργο του Χιόνη με γενικό τίτλο «Βροχή δωματίου», αποτελούμενο από 32 ποιήματα του ίδιου και τις παντομίμες «Ο ρήτορας ή ο κανιβαλισμός» και «Αυτός εντός και εκτός του κοστουμιού του», γραμμένες στο Άμστερνταμ το 1971 και σε σκηνοθεσία Δέσποινας Πολλαναγνωστάκη. 

Η παράσταση ξεκινά με την ερμηνεία ποιημάτων του Χιόνη από το απόλυτα ταιριαστό δίδυμο των Μαρία Μπουλουγούρη και Λίλα Τρουλλινού. Η ερμηνεία των δύο ηθοποιών δίνει σάρκα και οστά στην ποίηση του Χιόνη και την κάνει άκρως απολαυστική. Αξίζει να τονιστεί η εκφραστικότητα της Μαρίας Μπουλουγούρη και η επιτυχημένη εναρκτήρια σκηνή. 

Στη συνέχεια ο θεατής παρακολουθεί την πρώτη παντομίμα, «Ο ρήτορας ή ο κανιβαλισμός», όπου με ιδιαίτερα σατιρικό και σαρκαστικό τρόπο ο Salih Hatisarou θίγει τα κακώς κείμενα και ταυτόχρονα μεγάλες αλήθειες της πολιτικής ζωής και της δημαγωγίας. Συμβολισμός και αλληγορία επιστρατεύονται για να καυτηριάσουν την αλαζονεία της δύναμης, το φανφαρονισμό και την τυφλή υποταγή των πληθών ανά τον κόσμο κι ανά εποχή. 

Την πρώτη παντομίμα ακολουθεί το ιντερμέδιο ποίησης από το παραπάνω δίδυμο, το οποίο αποφορτίζει το θεατή κατά τρόπο -τι άλλο;- ποιητικό. Το κοινό απολαμβάνει την ιδιαίτερη δύναμη της ποίησης του Χιόνη και προετοιμάζεται για τη δεύτερη παντομίμα. 

Η παντομίμα «Αυτός εντός και εκτός του κοστουμιού του» μοιάζει με αυτοτελή παράσταση, λόγω του διαφορετικού ύφους της, της ξεχωριστής εικαστικής της απόδοσης και της πολύπλευρης διάστασης του χαρακτήρα. Ο Θοδωρής Σεραφείδης, συνεπικουρούμενος από τον τσελίστα Arnold Smith, δίνει τον καλύτερό του εαυτό για να δείξει ακριβώς ένα άτομο φυλακισμένο στο ίδιο το εγώ του. 

Αν και η δεύτερη παντομίμα φορτίζει έντονα το θεατή, η λήξη της παράστασης επιφέρει τη συναισθηματική ισορροπία: «Έρχονται κάτι μέρες τόσο χαρούμενες, τόσο ρόδινες που δεν μπορείς ν’ αντισταθείς, να μην τις ασπαστείς στο στόμα». 

Ο Αργύρης Χιόνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1943, ωστόσο έζησε για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Εργάστηκε για δέκα χρόνια ως μεταφραστής στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 1992 παραιτήθηκε. Έκτοτε ζει σ’ ένα χωριό της Κορινθίας όπου «καλλιεργεί τη γη και την ποίηση». Η ποίηση του Χιόνη έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα, καθώς φαινομενικά δεν εστιάζει στην αισθητική πλευρά της ποίησης, αλλά παρουσιάζει με ποιητικό τρόπο τη φιλοσοφία. Κανείς διαβάζοντας το έργο του αναρωτιέται: πρόκειται για ποιητή που φιλοσοφεί ή για φιλόσοφο που γράφει ποίηση; Ενδεικτικά παρατίθενται οι εξής στίχοι: «Πώς νοιώθει άραγε η νύχτα/ μ’ όλα τούτα τ’ άστρα/ στο κορμί της/ ωραία ή σημαδεμένη;» ή «Είμαστε το παραβάν του εαυτού μας/ πίσω μας γυμνή συμβαίνει η ζωή μας». Συχνά δε η ποίησή του περιστρέφεται γύρω από κάποιο δίπολο. Στην παράσταση ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων τα δίπολα χρυσόψαρο-παρατηρητής, σαράκι-σιωπή, μοναξιά-εκείνος, βροχή-τζάμι, τζάμι-άνθρωπος. 

Η παράσταση «Βροχή δωματίου» αποδεικνύει περίτρανα πώς η ποίηση μπορεί να γίνει θέαμα. Πολύ περισσότερο ακόμη, πόσο η ποίηση είναι συνυφασμένη με τη ζωή, ακόμα και με τις πιο κοινότοπες εκφάνσεις της. Η σκηνοθεσία ήταν επιτυχής, προτρέποντας τη διάδραση κοινού-σκηνής και φροντίζοντας για τη συνεχή εγρήγορση των αισθήσεων. Ο φωτισμός της Μαρίας Μπαλαντίνου έπαιξε σωστά το ρόλο του. Είναι μια παράσταση, την οποία οι λάτρεις του θεάτρου και της ποίησης δεν πρέπει να χάσουν! 

Ζητήσαμε από τη σκηνοθέτιδα του έργου, Δέσποινα Πολλαναγνωστάκη, να μας λύσει κάποιες απορίες: 

Ε.Σ: Γιατί επιλέξατε το θεατρικό έργο του Αργύρη Χιόνη; Πώς προέκυψε η ιδέα; 

Δ.Π: Η ιδέα της παρουσίασης του θεατρικού έργου του Αργύρη Χιόνη ανήκει στο Μιχάλη Βιρβιδάκη, και αυτό στα πλαίσια της προβολής τα τελευταία χρόνια του έργου Χανιωτών δημιουργών από το θέατρο Κυδωνία. (Ο Αργύρης Χιόνης κατάγεται από τα Χανιά από την πλευρά της μητέρας του.) Εγώ απλά είχα την ιδέα, μαζί με τις παντομίμες που θα σκηνοθετούσα, να παρουσιαστεί και ένα μέρος του ποιητικού του έργου, χάρη στο οποίο είναι περισσότερο γνωστός στο ελληνικό κοινό. 

Ε.Σ: Τι σας συγκινεί εσάς προσωπικά στο ποιητικό έργο του Χιόνη; 

Δ.Π: Τον Χιόνη τον γοητεύουν πάντα ιστορίες ανθρώπων στους οποίους δεν συνέβη ποτέ, τίποτε… Ανθρώπων που «κραυγάζουν ήσυχα, απαλά, σχεδόν ψιθυριστά», που διανύουν μεγάλες αποστάσεις δίχως κοινό και δίχως αντιπάλους, ανθρώπων καθισμένων στα αγκάθια μιας ανθισμένης ακακίας, που ναυαγούν μέσα στο κοστούμι τους, μες τη βαθιά τους πολυθρόνα, ανθρώπων που καταπίνουν το τραγούδι τους αδιάκοπα, ώσπου μια μέρα ρόδινη ερωτεύονται τρελά ένα σαράκι και το τελευταίο σπαρτάρισμα τους είναι γεμάτο μουσική. Ο ποιητής τούς χαϊδεύει το κεφάλι και τους εύχεται να είναι γλυκός ο ύπνος τους. 

Ε.Σ: Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε για τη σκηνοθεσία της συγκεκριμένης παράστασης; 

Δ.Π: Πρόκληση ήταν η επιλογή των ποιημάτων, το πώς αυτά θα γίνονταν παράσταση, η σύνδεσή τους με τις παντομίμες και κυρίως η ανάδειξη τόσο του καυστικού χιούμορ, όσο και της υπαρξιακής αγωνίας που διαπνέει το έργο του ποιητή. Φυσικά, στο σημερινό αποτέλεσμα φτάσαμε ύστερα από πολλή δουλειά. 

Ε.Σ: Μιας και μιλήσατε για την επιλογή των ποιημάτων, με ποια κριτήρια πραγματοποιήθηκε; 

Δ.Π: Για μένα ήταν μια πολύ δύσκολη υπόθεση γιατί όλα τα ποιήματα ήταν εξαιρετικά. Η επιλογή πραγματοποιήθηκε σε διάφορα στάδια καθώς εξελίσσονταν οι πρόβες. Τελικά διάλεξα αυτά που κάλυπταν εμένα και τους ηθοποιούς συναισθηματικά και νοητικά και ταυτόχρονα θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ως ένα σώμα για τις ανάγκες της παράστασης. 

Ε.Σ: Η πολλή και καλή δουλειά φαίνεται από το άριστο αισθητικό αποτέλεσμα της παράστασης. Καλή συνέχεια στο έργο σας κι εμείς ανυπομονούμε για όσα έπονται.