Μια "τελετουργία του φωτός"...

Μια «τελετουργία του φωτός»

Η μύηση σε μιαν άλλη Νεφελοκοκκυγία

«Όρνιθες»

Αριστοφάνη

ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης

Αύγουστος 2012

            «Νυν υπέρ πάντων η σιαγών!»: μια πικρή αλήθεια που στο άκουσμά της ακόμη εξεγειρόμαστε και προστρέχουμε είτε σε υπεκφυγές είτε σε επιθέσεις είτε στην αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων. Μα αν ο Πεισθέταιρος κι ο Ευελπίδης κατόρθωσαν να δώσουν σάρκα και οστά στην Νεφελοκοκκυγία, είναι ακριβώς επειδή προσδιόρισαν τα κακώς κείμενα της πόλης τους, κυρίως όμως επειδή τόλμησαν το επόμενο βήμα. Για να δούμε, εμείς θ’ ακολουθήσουμε το παράδειγμά τους, αλλάζοντας, αν όχι τα πάντα, τουλάχιστον όσα μαστίζουν τούτην τη χώρα μες στο χρόνο;

         

   Οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη πραγματεύονται μιαν ουτοπία, μιαν άλλην «Πολιτεία», με τη διαφορά πως αυτήν τη φορά, με πίστη στην ευέλπιδα φύση του ανθρώπου, αλλά και τις δυνατότητές του, αυτή πραγματώνεται και καθόλου στη σκιά δε μένει. Πεισθέταιρος κι Εύελπις, απηυδισμένοι απ’ τη διαβρωμένη πόλη τους και την κοινωνία της, αναζητούν αλλού έναν επί γης παράδεισο. Συναντώντας τον Έποπα εγκαταλείπουν το αρχικό τους ζητούμενο κι αποφασίζουν να ζήσουν στον ελεύθερο κόσμο των πουλιών, τα οποία και τους αποδέχονται. Μάλιστα, γοητευμένος, ο Πεισθέταιρος συλλαμβάνει το σχέδιο ίδρυσης της Νεφελοκοκκυγίας, της Πολιτείας των Πουλιών, που θ’ αποκαθιστούσε το χαμένο τους, πρότερο κλέος και θ’ αποδυνάμωνε τους Ολυμπίους. Ξεκινά λοιπόν η ανέγερση ενός γιγαντιαίου τείχους που σαν μαγνήτης έλκει πειρασμούς και κινδύνους: πρώτα θνητούς, αργότερα αθανάτους. Ο Πεισθέταιρος κατορθώνει να βουλώσει τ’ αφτιά του στις Σειρήνες και να μην επαναλάβει σφάλματα του παρελθόντος. Έτσι η Νεφολοκοκκυγία γίνεται πραγματικότητα και ο ίδιος άρχοντάς της.

            Οι «Όρνιθες» μπορεί να είχαν αποσπάσει το δεύτερο βραβείο στα Μεγάλα Διονύσια στα 414 π.Χ., αλλά και η παράσταση του ΔΗΠΕΘΕΚ το 2012 μ.Χ. δε θα υστερούσε σε διακρίσεις. Με τη διασκευή του κειμένου και τη σκηνοθεσία από τον Κακλέα, ο σημερινός θεατής αναρριγά, καθώς νιώθει το θεσμό της αριστοφανικής κωμωδίας ζωντανό, έπειτα ακόμη κι από χιλιάδες χρόνια. Η ροή του κειμένου, αρμονική κι αληθινά κωμική, δίχως ευφυολογικά πυροτεχνήματα, φρόντισε για μια ουσιαστική adaptation, μια καίρια ανάπλαση του έργου. Με τις τελευταίες διασκευές του ο Κακλέας αποδεικνύει πως, όταν η ανάγκη το καλεί, μπορεί να ορθώσει το σατιρικό συγγραφικό του ανάστημα ειλικρινώς, εξού κι επιτυχώς. Η σκηνοθεσία, ευφάνταστη και πλούσια, είχε ως αποτέλεσμα μια πληθωρική, πολυσύνθετη παράσταση: ένα μουσικοχορευτικό, θεατρικό δρώμενο, κάποτε ίσως υπερβολικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άχαρη έναρξη, με τους Ανθρώπους της Πόλεως α λα Matrix και το αγγλόφωνο τραγούδι της Anderson. Το κοινό την ξεχνά και την συγχωρεί απ’ τη στιγμή που οι δυο θνητοί αποκτούν φτερά, δίνοντας φτερά και στην παράσταση κι απογειώνοντάς την. Επίσης στην αρχή, ο θεατής διψά για όσα έπονται, η ουσιαστική ωστόσο έναρξη της παράστασης ανακόπτεται και καθυστερεί από χορογραφίες που, ναι μεν αποτυπώνουν και συμβολίζουν την ελαφρότητα της πτήσης, αλλά «παραφορτώνουν» το δρώμενο. Μεγάλο πλεονέκτημα συνιστούσε η διάδραση με το κοινό και κυρίως το παιχνίδι με τα παιδιά -αποκορύφωμα μιας ρομαντικής παράστασης-, που τους μαθαίνει ν’ αγαπούν το θέατρο. Ευφυές και το φτερωτό alter ego των δύο πρωταγωνιστών. Όσο για εμάς, στο χέρι μας είναι να πλησιάσουμε το δικό μας.

            Απολύτως ανάλογα με τη σκηνοθεσία, η μουσική και τα κοστούμια. Η μουσική, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, δεν ήταν του Χατζιδάκι. Τραγούδια και μελωδίες του ενσωματώθηκαν ομαλά και καλαίσθητα κι ερμηνεύτηκαν επί σκηνής, ωστόσο συμπαρατάσσονταν με άλλες μουσικές, έως και ήχους ραπ. Η αναπαραγωγή από ηχεία κάποιων χορικών απ’ την παράσταση του Κουν, ακύρωνε -όσο διαρκούσε- τον χορό του 2012. Τα κοστούμια των Μαργαρίτη και Παντελιδάκη απέδωσαν σ’ αυτό το στοιχείο αναπαράστασης τη σπουδαιότητα που του αρμόζει κι απέδειξαν το εκφραστικό φορτίο και μιας μοντερνιστικής ακόμη ματιάς. Στη συγκεκριμένη παράσταση το ονειρικό παντρευόταν επιτυχώς με το κλασικό και το μοντέρνο, σε μια “funky”, πέρα απ’ την καθιερωμένη (φτερωτή) άποψη. Ηχηρή παραφωνία ωστόσο, το δεύτερο κοστούμι της Αηδόνας που συνέχεε την «ύφανση των αναπαίστων» με χορό της κοιλιάς. Όσο για τα συμβολικά σκηνικά του Παντελιδάκη, έδιναν το σωστό φόντο. Η επιρροή απ’ την αισθητική των κόμικς, έντονη. Αυτή η λαοκόντεια θεϊκή τριανδρία...!

           

Οι ηθοποιοί, με το υποκριτικό τους εκτόπισμα, συνιστούσαν βασικό λόγο για να παρακολουθήσει κανείς τη συγκεκριμένη παράσταση. Επανειλημμένα βρεθήκαμε ν’ αναρωτιόμαστε ποιος απ’ όλους είναι τελικά ο «πρωταγωνιστής» της! Ερώτημα, βεβαίως, ρητορικό. Δύο σχεδόν χρόνια νωρίτερα είχαμε επισημάνει για τον Παπασπηλιόπουλο πως πρόκειται για «πολλά υποσχόμενο ηθοποιό». Χαιρόμαστε στη διαπίστωση πως συν τω χρόνω μάς χαρίζει απλόχερα, εδώ με τη γνήσια κωμική του φλέβα ως Ευελπίδης, όσα μας έχει υποσχεθεί. Ο Χαραλαμπόπουλος (Βασίλης κι όχι Βαγγέλης!), ως Πεισθέταιρος, μας εξέθεσε εκ νέου την αποδεδειγμένη υποκριτική του ποιότητα. Ο Αγαθοκλέους, ως Τροχίλος και Ποιητής, ο Χρυσοστόμου, ως Αρχιτέκτων και Προμηθέας, ο Πατσίκας, ως Ιερέας, και η Οικονόμου, ως Ίρις, κυριολεκτικά συν-πρωταγωνιστούσαν. Η διανομή των ρόλων εύστοχη!

            Τα τελευταία δυο χρόνια το ΔΗΠΕΘΕΚ έχει πραγματοποιήσει καλλιτεχνικό άλμα, ανεβάζοντας τον αισθητικό πήχυ πολύ ψηλά. Με την «ιδιοτέλεια» και τον προβληματισμό του συνειδητοποιημένου θεατή –πρώτ’ απ’ όλα–, όχι απλώς ευχόμαστε από καρδιάς, αλλά και προσδοκούμε, μια καλή καλλιτεχνική συνέχεια.

Έλενα Σταγκουράκη

Αθήνα, 29.08.2012

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέα ευθύνη", τεύχος 14.