Συνέντευξη στην Κάτια Παπαδοπούλου και τον Mikrocosmo

“Γυναικεία κραυγή” εντάντια στη βία

Ένα φεστιβάλ που στόχο έχει να «σπάσει» τη σιωπή γύρω από το θέμα της βίας που υφίστανται οι γυναίκες, ετοιμάζει το Διεθνές Κίνημα Ποιητριών. Μάλιστα, φέτος στην Ελλάδα θα συμμετέχουν στις «Γυναικείες Κραυγές» 41 χώρες από τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία ως το Καζακστάν, την Τανζανία, την Ινδία…

Κ.Π.: Τι είναι το Διεθνές Φεστιβάλ «Γυναικεία Κραυγή»; Πόσα χρόνια μετράει; Ήταν μια ιδέα του Διεθνούς Κινήματος Ποιητριών;

Ε.Σ.: Όντως, το Φεστιβάλ ήταν ιδέα και πρωτοβουλία του Διεθνούς Κινήματος Ποιητριών και ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική, συγκεκριμένα τη Δομινικανή Δημοκρατία, το 2011. Στόχος του Φεστιβάλ είναι η ευαισθητοποίηση και η κινητοποίηση ενάντια στη βία που υφίστανται οι γυναίκες, φαινόμενο που στη Λατινική Αμερική έχει τρομακτικές διαστάσεις. Από την Αφρική και την Ασία ως την «πολιτισμένη» Δύση με το 1/3 των γυναικών να πέφτει θύμα βίας –σύμφωνα με επίσημη έρευνα της Ε.Ε.–, η έμφυλη βία είναι γεγονός, το οποίο συχνότατα συνοδεύεται από σιωπή. Σιωπή ιχθύος, θα έλεγα. Αυτήν ακριβώς τη σιωπή έρχεται να καταρρίψει το Φεστιβάλ, όχι με φωνή, αλλά με κραυγή. Με την εξωτερίκευση της βουβής κραυγής τόσων γυναικών σε όλον τον κόσμο.

Κ.Π.:Πόσες χώρες συμμετέχουν σε αυτό το φεστιβάλ;

Ε.Σ.:Το ευχάριστο είναι ότι κάθε χρονιά ο αριθμός των χωρών που συμμετέχουν αυξάνει. Φέτος συμμετέχουν 41 χώρες σε όλον τον κόσμο, από τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία ως το Καζακστάν, την Τανζανία, την Ινδία κ.ά.

Κ.Π.:Βασικό θέμα του φεστιβάλ είναι η βία -σωματική ή ψυχολογική- στην οποία υπόκεινται οι γυναίκες, αλλά  και οι «παλαιωμένες αντιλήψεις, με θρησκευτικό ή άλλο μανδύα, που καταδικάζουν τη γυναίκα σε μια ύπαρξη αόρατη και μια ζωή αβίωτη με στέρηση πρωταρχικών δικαιωμάτων», όπως αναφέρετε στο δελτίο τύπου. Η βία είναι τελικά αήττητη; Διότι όλα αυτά τα χρόνια ο αριθμός των θυμάτων δεν μειώθηκε.

Ε.Σ.:Κακά τα ψέματα, η βία είναι έμφυτη στον άνθρωπο και σχετίζεται εν πολλοίς με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο ενυπάρχει σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Μάλιστα ο φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης πρέσβευε ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται διαρκώς σε πόλεμο, σε κατάσταση διαμάχης, και πως αυτή είναι η φυσική της συνθήκη και κατάσταση –το εξέφρασα απλουστευμένα. Ωστόσο, αν κάτι ξεχώρισε τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου, είναι ο νους του, ο εξελιγμένος του εγκέφαλος, και η δυνατότητα κριτικής σκέψης που οδήγησαν στο σχηματισμό συγκεκριμένων κοινωνικών δομών και πρακτικών. Εξάλλου, παρά τα βίαια ένστικτά του, ο άνθρωπος δεν παύει να είναι ον κοινωνικό, να έχει ανάγκη το συνάνθρωπο, το σύντροφο, το σύμμαχο. Σε αυτήν όμως την πάλη του ενστίκτου με το λόγο, έρχονται να προστεθούν στοιχεία των σημερινών κοινωνιών, όχι άλλα από το χρήμα, την ισχύ, τον ανταγωνισμό από τη μια, αλλά και τη φτώχεια, τον αναλφαβητισμό και τον πνευματικό σκοταδισμό δογμάτων από την άλλη, που κάνουν την πλάστιγγα –δυστυχώς υπερβολικά συχνά– να γέρνει προς τη μεριά της βίας, της αδικίας και της ανισότητας.Ειδικά δε σε περιβάλλοντα οξείας κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, όπως αυτό που βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, τα φαινόμενα βίας αυξάνονται κατακόρυφα. Με όλα αυτά θέλω να πω ότι δεν εθελοτυφλώ ούτε φαντασιώνομαι έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο. Υπάρχει επίγνωση της κατάστασης και είναι τότε ακριβώς που η οποιαδήποτε λύση και αντιμετώπιση είναι δυνατή. Όπως το μωρό μαθαίνει να περπατάει βήμα-βήμα, έτσι και οι γυναίκες π.χ. στο Μεξικό θα συνειδητοποιήσουν σιγά-σιγά ότι η απουσία του ξυλοδαρμού από το σύζυγο δεν σημαίνει την αδιαφορία του! Ίσως η Ελληνίδα καταλάβει πως η αναζήτηση βοήθειας δεν είναι ντροπή, αλλά χρέος προς τον εαυτό και τα παιδιά της! Ο Κομφούκιος έλεγε πως για να μετακινήσεις ολόκληρα βουνά ξεκινάς μεταφέροντας πετρούλες.

Κ.Π.: Η κραυγή των γυναικών που έχουν πέσει θύματα βίας, εκτιμάτε ότι είναι δυνατή ή είναι μόνο εσωτερική και δεν βγαίνει προς τα έξω;

Ε.Σ.: Παρακολουθώ στενά τα όσα συμβαίνουν σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο αναφορικά με τη βία που υφίστανται οι γυναίκες, και η δραστηριοποίησή μου δεν εξαντλείται στον ένα μήνα που λαμβάνει χώρα το Φεστιβάλ. Η εκτίμησή μου είναι ότι δυστυχώς η έμφυλη βία παραμένει εν πολλοίς ταμπού, κάτι που συμβαίνει πίσω από ερμητικά κλεισμένες πόρτες ή/και συνοδεύεται από σιωπή ενοχής (από τις γυναίκες-θύματα) ή συνενοχής (από τον περίγυρο). Από την άλλη, αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες είτε από το κράτος είτε από μη-κυβερνητικές οργανώσεις που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση απέναντι σε αυτό το ζήτημα. Είναι και τα ακραία περιστατικά της Ανατολής, σε Ινδία, Ιράν, Πακιστάν, ακόμη και στη γειτονική μας Τουρκία που ξεσηκώνουν διεθνή κατακραυγή και δίνουν κουράγιο. Για να απαντήσω λοιπόν με δυο λέξεις στην ερώτησή σας, θεωρώ ότι η φωνή των γυναικών που έχουν πέσει θύμα βίας είναι ακόμη αδύναμη, όμως γίνεται ολοένα ηχηρότερη. Και αυτός είναι ο στόχος μας.

Κ.Π.: Το Φεστιβάλ στην Ελλάδα θα περιλαμβάνει διάφορες εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, προβολές ταινιών, ντοκιμαντέρ, αλλά όχι μόνο στην Αθήνα, έτσι δεν είναι;

Ε.Σ.: Πολύ σωστά. Προς τα τέλη του μήνα, δηλαδή από τις 27 ώς τις 29 Μαρτίου θα λάβουν χώρα και οι εκδηλώσεις στην Κρήτη, ενώ η παράσταση «Πνιγμονή» του Δημήτρη Καρατζιά θα παρουσιαστεί και στη Θεσσαλονίκη, στο θέατρο Αθήναιον, από τις 18 έως τις 31 του μήνα. Υπήρξε ιδιαίτερα συγκινητικό κι αισιόδοξο το ζωηρό και ειλικρινές ενδιαφέρον της γενέτειρας μου για τα δικαιώματα των γυναικών. Μάλιστα οι εκεί εκδηλώσεις, σε Χανιά και Κίσαμο, προέκυψαν από πρωτοβουλία των ντόπιων. Άνθρωποι κινητοποιήθηκαν και στήριξαν την προσπάθεια με ιδιαίτερο ζήλο, όπως η κοινωνική λειτουργός Χρυσή Πευκιανάκη, ο σκηνοθέτης Μιχάλης Βιρβιδάκης, η συγγραφέας Νίκη Τρουλλινού, ο Φιλολογικός Σύλλογος Κισάμου και τόσοι άλλοι, αλλά και ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Χανίων που παραχώρησε για τους σκοπούς των εκδηλώσεων το Νεώριο Μόρο, καταπληκτικό στολίδι της πόλης. Τους είμαι ευγνώμων.

Κ.Π.: Εσείς είστε η επίσημη εκπρόσωπος του Διεθνούς Κινήματος Ποιητριών (MPI) στην Ελλάδα. Τελικά η ποίηση πώς μας βοηθά;

Ε.Σ.: Χαίρομαι γιατί η ερώτησή σας προϋποθέτει την παραδοχή ότι η ποίηση όντως βοηθά. Είναι γεγονός. Όσο για τους τρόπους, με τους οποίους το επιτυγχάνει, αυτοί ποικίλλουν. Για τον απλό αναγνώστη, η ποίηση παίζει ρόλο παραμυθητικό, δηλαδή παρηγορητικό, όταν αυτή εστιάζει στο ωραίο και υψηλό σε αντιδιαστολή με μια πραγματικότητα σκληρή και οδυνηρή. Άλλοτε παίζει ρόλο αφυπνιστικό και καθοδηγητικό, όταν, αντανακλώντας ως καθρέφτης την πραγματικότητα, παρακινεί τον αναγνώστη σε δραστηριοποίηση και ξεβόλεμα. Εξίσου διπλή είναι και η λειτουργία της ποίησης για εκείνον που τη γράφει. Αφενός τον αποφορτίζει και τον ανακουφίζει από τα βιώματα και τις σκέψεις του, αφετέρου συνιστά το ίδιο το μέσο αντίδρασης και αντίστασης. Κάποιοι για να αντιδράσουν παίρνουν πανό και κατεβαίνουν στο δρόμο, άλλοι γράφουν ποιήματα. Προσωπικά αυτά τα δύο δεν τα θεωρώ ισοδύναμα με τα σημερινά και τα ελληνικά δεδομένα, αλλά καθένας έχει τις δυνάμεις και τις αντοχές του. Από την άλλη, άνθρωποι που έγραψαν μεγάλα πολιτικά ποιήματα, όπως ο Νερούδα, ο Μπρεχτ, ο δικός μας Ρίτσος ή ο Αναγνωστάκης, εκ των πραγμάτων δεν αρκέστηκαν σε αυτό και –στην καλύτερη περίπτωση– υπέστησαν τις συνέπειες όσων έγραψαν. Γι’ αυτό και τους θαυμάζω, όπως θαυμάζω και τις compañeras μου στη Λατινική Αμερική που γράφουν για τα δικαίωματα των γυναικών και συμμετέχουν στο Φεστιβάλ διακινδυνεύοντας τη σωματική ακεραιότητα τη δική τους και των αγαπημένων τους προσώπων.

Με εκδήλωση που θα πραγματοποιεί την Παρασκευή 6 Μαρτίου  στο Ινστιτιούτο Θερβάντες ξεκινά η 5η Διεθνής Γυναικεία Κραυγή και στην Ελλάδα, με εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν σε διάφορες πόλεις μέσα στον Μάρτιο (δείτε σχετικές πληροφορίες στο πρόγραμμα εκδηλώσεων)

Πρώτη δημοσίευση: http://www.mikrocosmos.gr/elenastagkouraki/