Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο...

Ουκ εν τω πολλώ το ευ! 

 

Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο
σκην.-διασκ. Κώστας Γάκης,
Αθ. Μουστάκα, Κων. Μπιμπής
Θέατρο 104
Φεβρουάριος 2014

«Ο θάνατος θά ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου»: Έτσι έρχεται και η παράσταση στο 104 να ωθήσει στη λήθη και να επισκιάσει κάθε αμφίβολη διασκευή σαιξπηρικού δράματος που παρουσιάστηκε πρόσφατα σε μεγάλες σκηνές, αποδεικνύοντας περίτρανα αφενός πώς μια ιστορία του 1595 μπορεί να προσληφθεί και να λειτουργήσει το 2014 με τρόπο ζωντανό, αφετέρου πως το πηγαίο, πολύπλευρο κι αξιοποιημένο ταλέντο δεν χρειάζεται μέγαρα και φανφάρες για να λάμψει!

Το έργο βασίζεται στην κλασική τραγωδία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ που έχει γνωρίσει αμέτρητες μεταφορές στο σανίδι και τη γιγαντοοθόνη κι έχει αποτελέσει συχνότατα τόσο μουσικό, όσο και ζωγραφικό θέμα. Πώς να μιλήσει λοιπόν κανείς και τι να πει για «την πιο ξακουστή ιστορία έρωτα και θανάτου στον κόσμο», αυτήν την πασίγνωστη ερωτική τραγωδία που υπερβαίνει τον άνθρωπο, αλλά και το χρόνο τον ίδιο και την ιστορία. Καλύτερα να σωπάσει και ν’ αφήσει το ίδιο το κείμενο ν’ ακουστεί, στη εξαιρετική μετάφραση του ποιητή Διονύση Καψάλη:

«Δυο οικογένειες με δύναμη μεγάλη
μες τη Βερόνα (η σκηνή μας το καλεί)
ξεσπούν σε έριδα παλιά, και πέφτει πάλι
αίμα πολίτη σε πολίτη κεφαλή.
Απ’ των μοιραίων αντιπάλων τις λαγόνες
άτυχο ζεύγος ερωμένων έχει βγει,
κι είναι γραμμένο τους πολύνεκρους αγώνες
αυτοί να θάψουν κατεβαίνοντας στη γη.
Τον έρωτά τους, που έχει θάνατο και πάθος,
και των γονέων την οργή που θα τη σβήσει
μόνο το τέλος των παιδιών τους, από λάθος,
αυτά η αλλόκοτη σκηνή μας θα ιστορήσει.
Αυτά η αλλόκοσμη σκηνή μας θα ιστορήσει.»

Και αν η σκηνή στο 104 είναι «αλλόκοτη», οφείλεται εν προκειμένω στο γεγονός ότι όλους τους ρόλους του δράματος τούς επωμίζονται δύο μόνο ηθοποιοί, εγχείρημα μεν δύσκολο, αλλά δεδομένης της επιτυχίας του, ζηλευτό. Στο σημείωμά τους, οι υπογράφοντες τη σκηνοθεσία Κώστας Γάκης, Αθηνά Μουστάκα και Κωνσταντίνος Μπιμπής, τονίζουν τη σπουδαιότητα αυτού του ντουέτου, αναφέροντας πως «σε μια εποχή κρίσης είναι σημαντικό να επιστρέψουμε στην αρχική ουσία, στην ευγενική λιτότητα αλλά και στην επάρκεια που παρέχει ο αριθμός 2 στις ανθρώπινες σχέσεις, ούτως ώστε να ξαναθυμηθούμε αλλά και να υπενθυμίσουμε στο κοινό τη δύναμη της συνύπαρξης και της αλληλεγγύης». Επιστροφή στην ουσία, λοιπόν, τόσο στο θέατρο, όσο και στη ζωή γενικά, και τις διαπροσωπικές σχέσεις ειδικότερα. Ενότητα, εκεί που σήμερα επικρατεί ο ανούσιος και εκμηδενιστικός κατακερματισμός, τόσο στο θεατρικό σανίδι, όσο και εκτός αυτού. Καθόλου τυχαίο, εξάλλου, πως ο πολιτισμός που αποθέωνε τη λιτότητα παραμένει διαχρονικά ιδανικό άφταστο, και δεν είναι άλλος από τον αρχαιοελληνικό.

 

Για την διασκευή του έργου αξίζει αρχικά ν’ αναφερθεί ο βαθμός αυτογνωσίας της ως τέτοια, κάτι που, αν όχι πάντα, συχνότατα εκλείπει. Αναφερόμαστε στον βαθμό παρέκκλισης της σκηνοθετικής απόδοσης από την υποδεικνυόμενη του πρωτοτύπου, και την αποτύπωσή της στον τίτλο, γεγονός που αφενός επιτρέπει, αφετέρου δικαιώνει τις ελευθερίες, τις οποίες λαμβάνει η συγκεκριμένη σκηνοθεσία, όπως π.χ. –για να αναφέρουμε το πιο ακραίο– την ένταξη (και μάλιστα επιτυχημένη) ενός τραγουδιού και ρυθμού χιπ χοπ! Η ουσιαστική αυτή διασκευή δεν προσποιείται ότι είναι κάτι διαφορετικό, όπως ατυχώς συνέβη πρόσφατα με τον Φάουστ "του Γκαίτε", και εκεί ακριβώς έγκειται η μισή της αρχοντιά. Καίρια συμβολή της είναι η υπόθεση ότι οι δύο πρωταγωνιστές, Ιουλιέτα και Ρωμαίος, είναι φαντάσματα, τα οποία έρχονται στο σήμερα να διηγηθούν την ιστορία τους, και τα οποία είναι γλυκά «καταδικασμένα να παίζουν τον ίδιο ρόλο ξανά και ξανά». Έτσι, για πρώτη φορά βλέπουμε να δικαιώνεται –με τρόπο μάλιστα έξυπνο και ουσιώδη– η αλλαγή του τέλους του δράματος. Πώς αλλιώς, αφού τα φαντάσματα δεν πεθαίνουν…

Η άλλη μισή αρχοντιά της σκηνοθεσίας αφορά τον ευφάνταστο, πλούσιο και διαδραστικό χαρακτήρα της. Κάθε ρόλος είχε δουλευτεί και διαπλαστεί με επιμέλεια και με συγκεκριμένη σκηνική καταδήλωση, γεγονός ομολογουμένως απαραίτητο, αφού ο ίδιος ηθοποιός ενσαρκώνει πολλούς ρόλους ταυτόχρονα. Ευφάνταστη εδώ η υποτιθέμενη σύγχυση των ρόλων και η «διπολική διαταραχή» ανάμεσα σε Ρωμαίο και Νένα. Υπέροχες εικαστικά σκηνές, όπως ο διάλογος στο μπαλκόνι-σκάλα, ο έρωτας μέσα στη λευκή μπλούζα, τα υφασμάτινα τετράγωνα κ. ά. Ο ρυθμός της αφήγησης αδιάπτωτα γοργός, σχεδόν καταιγιστικός, με αληθινά κωμικές παρεμβολές. Κυρίως όμως η σκηνοθεσία αυτή μαρτυρεί κατανόηση του κειμένου και εντρύφηση σ’ αυτό, γεγονός που αποτυπώνεται στην παιχνιδιάρικη παράθεση τριών μεταφραστικών αποδόσεων μιας κρίσιμης και πολύσημης φράσης:

“you kiss by the book”

Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο είναι η μουσική επένδυση της παράστασης, επένδυση, αν όχι επικερδής, σίγουρα ποιοτική και ανεξάρτητη. Έξοχες οι μουσικές συνθέσεις των Κώστα Γάκη και Κώστα Λώλου, με έντονες αναγεννησιακές αναφορές, και άρτια η εκτέλεσή τους. Ξεχωρίζουν τα υπέροχα τραγούδια «Δυο οικογένειες», «Παραθύρι», «Ο θάνατος θα ’ρθει», καθώς και οι ακριβές ορχηστρικές μελωδίες. Επιτυχημένοι οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη, με σωστή εστίαση και δημιουργία του εκάστοτε κατάλληλου φόντου.

Οι ηθοποιοί της παράστασης, Αθηνά Μουστάκα και Κωνσταντίνος Μπιμπής, ξεχειλίζουν ταλέντο. Η Μουστάκα, με το πρόσθετο χάρισμα μιας αγγελικής, αλλά και δουλεμένης, φωνής αποδίδει μια γλυκειά Ιουλιέτα, έναν «σκληρό» Μερκούτιο, έναν γλοιώδη Κόμη Πάρη, έναν «μετριοπαθή» Ιερέα Λαυρέντιο, έναν εκφοβιστικό Φαρμακοποιό. Ο εξίσου πολυτάλαντος κι εκφραστικότατος Μπιμπής ερμηνεύει έναν ερωτευμένο και επιπόλαιο Ρωμαίο, μια “no-words-for” Νένα (με βλεφαρόπτωση!), την αυτάρεσκη Μάνα της Ιουλιέτας, τον αυταρχικό Καπουλέτο Πατέρα της, κι έναν σατανικό Τυβάλδο. Τα παιδιά τα δίνουν όλα και συγκινούν απολαυστικά. «Τρίτος παίκτης», εξίσου δυνατός, ο μουσικός επί σκηνής Άκης Φιλιός.

Μια παράσταση με πολύ μεράκι και αγάπη για τα συστατικά στοιχεία της. Παραφράζοντας το κείμενο, θα πούμε: έτσι γλυκά να τον κοιτάζουν τον Σαίξπηρ, κι εκείνος είναι άτρωτος.

Έλενα Σταγκουράκη
Αθήνα, 24.02.2014

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Φρέαρ (http://frear.gr/?p=4391)