30/9/14

Με όλην της νύχτας τη σιωπή...

 


















Jaime Sabines

Το όνομά σου

Προσπαθώ να γράψω το όνομά σου στο σκοτάδι. Προσπαθώ να γράψω πως σε αγαπώ. Προσπαθώ να πω στα σκοτεινά για όλα ετούτα. Κανείς δεν θέλω να μάθει, κανένας να με δει στις τρεις τα χαράματα το δωμάτιο να διατρέχω απ’ άκρη σ’ άκρη, ίδιος τρελός, γεμάτος από σένα, ερωτευμένος. Φωτισμένος από σένα, τυφλωμένος από σένα, γεμάτος από σένα, να σε απλώνω σε λόγια και γραφή. Το όνομά σου προφέρω με όλην της νύχτας τη σιωπή, το κραυγάζει η φιμωμένη καρδιά μου. Ξανά και ξανά το όνομά σου λέω, το επαναλαμβάνω, ακούραστα το καλώ, μες στη βεβαιότητα πως πάλι θα ξημερώσει.


 Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη


*****************

Tu nombre


Trato de escribir en la oscuridad tu nombre. Trato de escribir que te amo. Trato de decir a oscuras todo esto. No quiero que nadie se entere, que nadie me mire a las tres de la mañana paseando de un lado a otro de la estancia, loco, lleno de ti, enamorado. Iluminado, ciego, lleno de ti, derramándote. Digo tu nombre con todo el silencio de la noche, lo grita mi corazón amordazado. Repito tu nombre, vuelvo a decirlo, lo digo incansablemente, y estoy seguro que habrá de amanecer.

autógrafo

28/9/14

Τα Σάββατα του Νέου Πλανοδίου...





Το περιοδικό ΝΠ ξεκινά μια σειρά εκδηλώσεων που με συχνότητα μια φορά τον μήνα, πάντοτε μεσημέρια Σαββάτου, θα φιλοξενούνται στο ωραίο νεοκλασσικό των ιστορικών εκδόσεων ΑΓΚΥΡΑ επί της οδού Σόλωνος 124.

Πρώτη συνάντηση:
Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2014
στις 12.00 το μεσημέρι.

Στο α' μέρος, η ΕΛΕΝΑ ΣΤΑΓΚΟΥΡΑΚΗ παρουσιάζει το 2ο τεύχος μας που κυκλοφορεί και ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΘΑΛΙΤΗΣ την ανθολογία των "Μεταφραστών του Μεσοπολέμου" που περιλαμβάνεται στην ύλη του.

Στο β' μέρος, ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΚΟΡΟΣ και ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ συζητούν για τα "στοιχειώδη": την τέχνη, την κρίση και το όνειρο μιας "λιτής ευημερίας".

Συντονίζει η Έλενα Σταγκουράκη.

 

26/9/14

"Μες στη δίνη ανίκανων με άριστες προθέσεις..."
























Jaime Sabines

Τι στο διάολο μπορώ να κάνω…

Τι στο διάολο μπορώ να κάνω με τέτοιο γόνατο,
με αυτό το πέλμα, τόσο μεγάλο και λεπτό,
με τα χέρια μου, τη γλώσσα μου
και τα ισχνά μου μάτια;
Τι μπορώ να κάνω μες σε αυτήν τη δίνη
ανίκανων με άριστες προθέσεις;
Τι να κάνω με έξυπνους φαυλεπίφαυλους
και κορίτσια γλυκά που δεν θέλουν τον άντρα μα τον ποιητή;
Τι μπορώ ανάμεσα σε ένστολους ποιητάρηδες
με εύσημα της ακαδημίας ή του κομμουνισμού;
Τι, ανάμεσα σε εκποιητές, πολιτικούς
και θεράποντες ψυχών;
Τι στο διάολο μπορώ να κάνω, Ταρούμπα,
αφού άγιος δεν είμαι, ούτε ήρωας, ούτε συμμορίτης,
ούτε της τέχνης λάτρης,
ούτε φαρμακοποιός,
ούτε επαναστάτης;
Τι μπορώ να κάνω, αφού όλα τα μπορώ,
μα διάθεση δεν έχω, άλλο να κάνω,
από το να κοιτάζω
και να κοιτάζω;


Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

*******************

 Qué putas puedo hacer

 ¿Qué putas puedo hacer con mi rodilla,
con mi pierna tan larga y tan flaca,
con mis brazos, con mi lengua,
con mis flacos ojos?
¿Qué puedo hacer en este remolino
de imbéciles de buena voluntad?
¿Qué puedo con inteligentes podridos
y con dulces niñas que no quieren hombre sino poesía?
¿Qué puedo entre los poetas uniformados
por la academia o por el comunismo?
¿Qué, entre vendedores o políticos
o pastores de almas?
¿Qué putas puedo hacer, Tarumba,
si no soy santo, ni héroe, ni bandido,
ni adorador del arte,
ni boticario,
ni rebelde?
¿Qué puedo hacer si puedo hacerlo todo
y no tengo ganas sino de mirar y mirar?


23/9/14

Δεν είναι ότι πεθαίνω από έρωτα...



















Jaime Sabines

Δεν είναι ότι πεθαίνω από έρωτα

Δεν είναι ότι πεθαίνω από έρωτα, πεθαίνω από σένα.
Από εσένα πεθαίνω, αγάπη μου, και από έρωτα για σένα,
από δική μου επείγουσα ανάγκη,
από το δέρμα μου για σένα,
από την ψυχή μου για σένα και από το στόμα μου
και από το πόσο ανυπόφορος δίχως εσένα είμαι.

Πεθαίνω από εσένα και από εμένα, 
πεθαίνω και απ' τους δυο μας, από εμάς, 
από εκείνη τη σπαραγμένη δυάδα,
με πεθαίνω, σε πεθαίνω, την πεθάναμε.

Πεθαίνουμε στο δωμάτιο όπου βρίσκομαι μόνος,
στο στρώμα απ’ όπου λείπεις,
στο δρόμο όπου το χέρι μου πορεύεται αδειανό,
στο σινεμά και στα πάρκα, στα τραμ,
στα μέρη όπου ο ώμος μου είχε συνηθίσει το κεφάλι σου
και το χέρι μου το χέρι σου
και τα πάντα πάνω σου
που τα ξέρω όπως ξέρω τον εαυτό μου.

Πεθαίνουμε στο μέρος όπου χάρισα τον άερα
ώστε δίχως μου να υπάρχεις,
μα και στο μέρος όπου ο αέρας εξαντλείται
όταν πάνω σου ρίχνω το δέρμα μου
και γνωριζόμαστε μέσα μας, μακριά απ’ τον κόσμο,
ευτυχισμένοι, δοσμένοι, και βέβαια, ατέλειωτοι.

Πεθαίνουμε, το ξέρουμε, το αγνοούν, μας πεθαίνουμε,
μεταξύ μας, τώρα,
χωρισμένοι ο ένας απ’ τον άλλο,
καθημερινά,
πέφτοντας σε πολλαπλά αγάλματα,
σε χειρονομίες που δεν βλέπουμε,
στα χέρια μας που δεν μας χρειάζονται.

Μας πεθαίνουμε, αγάπη μου, πεθαίνω στην κοιλιά σου
που πλέον δεν δαγκώνω ούτε φιλώ,
στους γλυκύτατους, ζωηρούς μηρούς σου,
στη δίχως τέλος σάρκα σου, πεθαίνω από τις μάσκες,
από τρίγωνα ασαφή και ακατάπαυστα.
Πεθαίνω από το κορμί μου και το κορμί σου,
από το θάνατό μας πεθαίνω, αγάπη μου, πεθαίνω και πεθαίνουμε.
Στο πηγάδι της αγάπης όλες τις ώρες,
απαρηγόρητος, κραυγάζω μέσα μου,
θέλω να πω, σε καλώ,
σε καλούν όσοι γεννιούνται,
όσοι έρχονται από τα περασμένα, από σένα,
και όσοι σε σένα φτάνουν.
Μας πεθαίνουμε, αγάπη μου,
και δεν κάνουμε άλλο,
από το να πεθαίνουμε ολοένα, ώρα την ώρα,
και να μας γράφουμε, να μιλάμε
και να μας πεθαίνουμε.



Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη 


*****************

No es que muera de amor

No es que muera de amor, muero de ti.
Muero de ti, amor, de amor de ti,
de urgencia mía de mi piel de ti,
de mi alma de ti y de mi boca
y del insoportable que yo soy sin ti.

Muero de ti y de mí, muero de ambos,
de nosotros, de ese,
desgarrado, partido,
me muero, te muero, lo morimos.

Morimos en mi cuarto en que estoy solo,
en mi cama en que faltas,
en la calle donde mi brazo va vacío,
en el cine y los parques, los tranvías,
los lugares donde mi hombro acostumbra tu cabeza
y mi mano tu mano
y todo yo te sé como yo mismo.

Morimos en el sitio que le he prestado al aire
para que estés fuera de mí,
y en el lugar en que el aire se acaba
cuando te echo mi piel encima
y nos conocemos en nosotros, separados del mundo,
dichosa, penetrada, y cierto, interminable.

Morimos, lo sabemos, lo ignoran, nos morimos
entre los dos, ahora, separados,
del uno al otro, diariamente,
cayéndonos en múltiples estatuas,
en gestos que no vemos,
en nuestras manos que nos necesitan.

Nos morimos, amor, muero en tu vientre
que no muerdo ni beso,
en tus muslos dulcísimos y vivos,
en tu carne sin fin, muero de máscaras,
de triángulos obscuros e incesantes.
Muero de mi cuerpo y de tu cuerpo,
de nuestra muerte, amor, muero, morimos.
En el pozo de amor a todas horas,
inconsolable, a gritos,
dentro de mí, quiero decir, te llamo,
te llaman los que nacen, los que vienen
de atrás, de ti, los que a ti llegan.
Nos morimos, amor, y nada hacemos
sino morirnos más, hora tras hora,
y escribirnos y hablarnos y morirnos.


20/9/14

Το κορμί σου πλάι μου...


















Jaime Sabines

Το κορμί σου πλάι μου

Το κορμί σου πλάι μου,
εύκολο, γλυκό, σιωπηλό.
Το κεφάλι σου στο στήθος μου μετανιώνει
με τα μάτια κλειστά
κι εγώ σε κοιτάζω και καπνίζω
και τα μαλλιά σου χαϊδεύω, ερωτευμένος.
Αυτή η θνητή τρυφεράδα που αποσιωπώ
σε αγκαλιάζει καθώς εγώ
τα χέρια μου έχω ακίνητα.
Κοιτάζω το κορμί μου, το μυ
όπου η κούρασή σου ξαποσταίνει,
το απαλό σου στήθος, κρυμμένο και πιεσμένο,
και τη σιγανή και ισχνή αναπνοή της κοιλιάς σου
δίχως τα χείλη μου.
Χαμηλόφωνα σου μιλώ
για πράγματα που κάθε τόσο εφευρίσκω
και απομένω μόνος μου, θλιμμένος,
και σε φιλώ σαν να ήσουν πορταίτο.
Εσύ, δίχως λέξη, με κοιτάζεις,
πάνω μου κουρνιάζεις
και κλαις ένα κλάμα δίχως δάκρυα,
δίχως μάτια και φόβο.
Και εγώ πιάνω πάλι να καπνίσω,
ενώ τα πράγματα ακούν όσα δεν λέμε.



Μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

****************

Tu cuerpo está a mi lado 

Tu cuerpo está a mi lado
fácil, dulce, callado.
Tu cabeza en mi pecho se arrepiente
con los ojos cerrados
y yo te miro y fumo
y acaricio tu pelo enamorado.
Esta mortal ternura con que callo
te está abrazando a ti mientras yo tengo
inmóviles mis brazos.
Miro mi cuerpo, el muslo
en que descansa tu cansancio,
tu blando seno oculto y apretado
y el bajo y suave respirar de tu vientre
sin mis labios.
Te digo a media voz
cosas que invento a cada rato
y me pongo de veras triste y solo
y te beso como si fueras tu retrato.
Tú, sin hablar, me miras
y te aprietas a mí y haces tu llanto
sin lágrimas, sin ojos, sin espanto.
Y yo vuelvo a fumar, mientras las cosas
se ponen a escuchar lo que no hablamos.


16/9/14

Μια πρώτη απάντηση στην επίθεση Πετσόπουλου και Athens Review of Books...



Μετά την αναφορά του Νέου Πλανόδιου στον Χάρη Βλαβιανό, στο αφιέρωμα για τη λογοκλοπή, εμφανίστηκαν τουλάχιστον δύο επιφανείς υπερασπιστές του: ο Νάσος Βαγενάς και ο Σταύρος Πετσόπουλος. Στον Βαγενά ‒που ισχυρίστηκε ότι ποιητική λογοκλοπή από ξένη γλώσσα είναι αδύνατη‒ απάντησε πειστικά ο Κουτσουρέλης στο δεύτερο τεύχος, λοιπόν το αφήνω. Ο Σταύρος Πετσόπουλος τώρα στην Athens Review of Books γράφει ότι από τόσα καλά που έχει κάνει ο Βλαβιανός επιλέγουμε να ασχοληθούμε με κάτι παλιά ατοπήματα, ότι μας λείπει η γενναιοδωρία. Η γενναιοδωρία προς τον πλούσιο όμως λέγεται κολακεία, και δεν είναι αρετή. Για ποιον λόγο να έχει ανάγκη τη γενναιοδωρία μας ένας άνθρωπος σαν τον Βλαβιανό; Χάθηκαν τόσοι άλλοι πιθανοί αποδέκτες της γενναιοδωρίας μας (ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό, όσο μπορεί να βοηθηθεί κανείς από αυτήν); Να την κρατήσουμε για τον άνθρωπο που πιάνεται με το χέρι στο μέλι και εμφανίζονται προσωπικότητες των γραμμάτων μας να πουν ότι καλά κάνει; Εκτιμώ ότι αυτή είναι μια περίπτωση που απαιτεί όχι γενναιοδωρία, αλλά το θάρρος να πεις δημόσια αυτό που όλοι λένε μόνο ιδιωτικά.

Όσο για τον προσανατολισμό του περιοδικού: η φιλονικία με έναν ανταγωνιστή εκδότη περιοδικού είναι όντως πολύ μικρός στόχος για να ξοδέψει κανείς όλο το μελάνι του. Για την ακρίβεια θ α ή τ α ν, αν αυτό κάναμε. Ο καλόπιστος αναγνώστης ας διαβάσει εδώ μια εναλλακτική εξήγηση για την επιλογή να υπάρξει πάντως εκτενής αναφορά σε κάποια ατοπήματα. Στο περιβάλλον μας σχεδόν κανείς δεν λέει δημόσια αυτό που πιστεύει. Ανεξάρτητα από την περίπτωση Βλαβιανού, που όσο τον υπερασπίζονται τόσο περισσότερο πείθομαι ότι έχει νόημα η κριτική, ο στόχος αυτός μου φαίνεται σημαντικός και άξιος. Αν η επιθυμία να έχεις ντε και καλά εχθρούς σε κάνει αχώνευτο και γρουσούζη, ο φόβος να μην έχεις κανέναν εχθρό σε κάνει δειλό, ενδεχομένως κόλακα και, αν αυτά δεν αρκούν, μακροπρόθεσμα οπωσδήποτε αναξιόπιστο. Η γραμμή πλεύσης που έχουμε επιλέξει είναι να μη μετράμε φίλους και εχθρούς πριν να μιλήσουμε. Και αυτή τη χειρονομία την καμαρώνουμε, γιατί αποδεικνύεται ότι δεν είναι καθόλου αυτονόητη. Κατά τα λοιπά, όπως δεν σωπαίνουμε όταν κάτι μας ενοχλεί, έτσι δεν σωπαίνουμε όταν κάτι μας συγκινεί και προκαλεί τον θαυμασμό μας.


ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΥΛΗΣ
μέλος της συντακτικής ομάδας
του Νέου Πλανόδιου



* * *
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΝΠ:

Αναλυτική απάντηση του Νέου Πλανόδιου έχει σταλεί στην ARB εδώ και μέρες. Η διεύθυνσή της δεν μας έχει ενημερώσει αν προτίθεται να τη δημοσιεύσει. Ελπίζουμε ότι για λόγους προφανείς δημοσιογραφικής δεοντολογίας θα το πράξει. Από την πλευρά μας θυμίζουμε ότι η επιστολή Πετσόπουλου φιλοξενήθηκε σε στήλη τιτλοφορούμενη “Διάλογος”.

14/9/14

"Ελένη"...



"Ελένη" 
του Ευριπίδη, 
σκην. Δημ. Καραντζάς, 
2014
**********************************************************
"Ωχ, Χριστέ μου", "είναι στενάχωρο", "εντάξει πλάκα είχε, αλλά κουραστικό πια" είναι λίγοι μόνο από τους αναστεναγμούς που ακούσαμε από όσους δεν εγκατέλειψαν το χώρο Δ στην Πειραιώς 260 πριν το πέρας της παράστασης. Η κινητικότητα και η ανησυχία του κοινού (πρωτόφαντη σε τέτοιο βαθμό) συναγωνίζονταν εκείνες της ορχήστρας, σε μια αυθόρμητη και αθέλητη διαδραστικότητα αποχωρήσεων και πτώσεων αντικειμένων. "Ελένη" του Καραντζά και "Προμηθέας δεσμώτης" του Λυγίζου (και όχι του Ευρυπίδη και του Αισχύλου αντίστοιχα) παραστάσεις αδερφές, και μάλιστα δίδυμες. Χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα, ένα θέατρο σωματικό με έντονη κίνηση και κινητικότητα, η πολυπροσωπία (πολυδιάσπαση) των χαρακτήρων, η λιτότητα των σκηνικών, η συνάφεια των κοστουμιών, η επανάληψη συλλαβών και λέξεων (περισσότερο έντονο στον Λυγίζο), η ανταλλαγή φύλων όπου άνδρες ερμηνεύουν γυναικείους ρόλους και αντίστροφα, η επιρροή από καρτούν. Με άλλα λόγια, ένα θέατρο πειραματικό. Και μάλιστα, έντονα ή και ακραία πειραματικό, αν και εφόσον ο πειραματισμός γνωρίζει όρια, σίγουρα πάντως αφόρητα κουραστικό. Η κάποτε ταυτόχρονη ομιλία απνευστί 9 ατόμων ως Ελένη δυσχεραίνει την παρακολούθηση του κειμένου, αν και όταν οι λέξεις ακούγονται καν, τα κωμικά στιγμιότυπα υπνομεύουν το έργο (υποτίθεται μια τραγωδία) και οι χαρακτήρες συνιστούν καρικατούρες των ηρώων. Ο σκηνοθέτης ενδιαφέρεται ξεκάθαρα για το πώς παρά για το τι, με αποτέλεσμα την άκρατη μανιέρα. Ερμηνευτικά ξεχωρίσαμε τους Δημήτρη Σαμόλη και Θύμιο Κούκιο. Α ναι! Και η υπόθεση: Η Ελένη, η πραγματική και όχι το είδωλό της που βρισκόταν στην Τροία και για το οποίο έγινε ο τρωικός πόλεμος, βρίσκεται στην Αίγυπτο, όπου τη συναντά ο Μενέλαος και από όπου, μετά από πολλά εμπόδια, καταφέρνει να την πάρει και να φύγει μακριά. Γι' αυτό όμως θα μιλήσουμε όταν δούμε την "Ελένη" του Ευριπίδη και όχι την "Ελένη" του Καραντζά, ο οποίος μάλιστα διαπίστωσε ό,τι ελάχιστοι ή και κανείς άλλος: πως "στην ουσία, το κατασκεύασμα του ποιητή 'πάσχει'".


Έλενα Σταγκουράκη
Αθήνα, 13.09.2014

12/9/14

Τα λόγια του είναι γλυκασμός κι ολόκληρος είναι επιθυμία...

                                                     Ξυλογραφίες: Α. Τάσσος

"Ο αγαπημένος μου λάμπει και ροδίζει,
διαλεχτός στους μύριους·
το κεφάλι του είναι λαγαρό χρυσάφι
βάγια οι βόστρυχοί του
μαύροι σαν κοράκι.
Τα μάτια του είναι περιστέρια
στα νερά στ' αυλάκια,
λούζουνται στο γάλα
κάθουνται στις γούρνες.
Τα μάγουλά του είναι βραγιές μυριστικά
θήκες αρωμάτων·
τα χείλια του είναι κρίνα
και σταλάζουν σμύρνα·
τα χέρια του είναι μάλαμα βραχιόλια
χρυσόλιθους γεμάτα·
είναι φίλντισι η κοιλιά του
με ψηφιά ζαφείρια·
τα πόδια του είναι μάρμαρο κολόνες
με χρυσά θεμέλια.
Η όψη του είναι σα το Λίβανο,
διαλεχτή σαν το κέδρο·
τα λόγια του είναι γλυκασμός
κι ολόκληρος είναι επιθυμία.
Αυτός είναι ο αγαπημένος μου
κι αυτός το ταίρι μου,
θυγατέρες της Ιερουσαλήμ."


Από το "Άσμα ασμάτων"

Μεταγραφή: Γιώργος Σεφέρης

9/9/14

Παιχνίδι της βροχής...

















ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ

Έμαθα να σε σκέφτομαι σαν πέφτει η βροχή,
σαν τρέξουν οι πρώτες οι στάλες στο τζάμι,
και τα λόγια να φέρνω στο νου που -ως παιδί-
έλεγες, σαν το χώμα ευώδιαζε απ' του νερού το χάδι.


Υγρό το νερό, δροσιστικό, λευκό και θείο,
μα δεν ξεπλένει, μαζί με τη σκόνη
που στα τζάμια στέκει, και το μαύρο αντίο
που είπαμε ύστερα και τη χαρά αμαυρώνει.


Τώρα που το σκέφτομαι και τόσο που έχεις πέσει,
με τόσους παραλληλισμούς, μεταφορές, συνεκδοχή,
θαρρώ πως πια ό,τι και όσο και αν βρέξει,
η αλήθεια μια: η βροχή είσαι εσύ.



Έλενα Σταγκουράκη 

6/9/14

Θεσμοφοριάζουσες...



"Θεσμοφοριάζουσες" 
του Αριστοφάνη, 
σκην. Γ. Κιμούλης, 
Θεατρικός Οργανισμός Ακροπόλ, 
2014

*******************************************************************************
Φτηνό υβρεολόγιο, έλλειψη χιούμορ και εύκολος πολιτικός σχολιασμός στη θέση της κωμωδίας του Αριστοφάνη. Το γεγονός ότι αναφέρεται σε ψιλά γράμματα ότι πρόκειται για διασκευή των Κιμούλη-Πιτσιρίκου, διόλου επιτρέπει μια τέτοια προσέγγιση, πολύ λιγότερο δε όταν διατηρείται ο τίτλος του πρωτοτύπου. Η διασκευή απέχει τόσο από το πρωτότυπο, ώστε η χρήση άλλου τίτλου (που θα παρέπεμπε ενδεχομένως στον πρωτότυπο) ήταν επιβεβλημένη. Έχουμε μιλήσει και αλλού για τα διαφορετικά επίπεδα ερμηνείας-διασκευής των κειμένων και την αντίστοιχη ανάγκη υποδήλωσής τους. Εν προκειμένω, η ιδέα της ένταξης του προβληματικού σήμερα στην παράσταση και της μεταφοράς στο παρελθόν μέσω ενός ονείρου ήταν εύστοχη (ουσιαστικό ρόλο έπαιξε εδώ το βίντεο του Κώστα Κιμούλη), ωστόσο ό,τι αναλογούσε στο πρωτότυπο κείμενο δεν γινόταν επ' ουδενί σεβαστό. Εξάλλου, κανείς πρέπει να λαμβάνει υπ' όψιν του όχι μόνο το τι λέγεται και πράττεται, αλλά και το πώς αυτό λέγεται και πράττεται. Έτσι, θεωρητικά στηλιτεύοντας τη φράση Τατσόπουλου ότι "έχει πηδήξει τη μισή Αθήνα", ο Κιμούλης φροντίζει να "πηδήξει" φραστικώς (με το επαναλαμβανόμενο σε βαθμό παράκρουσης "Ε, ρε πούστη Ευριπίδη, γαμώ τις τραγωδίες σου γαμώ"), αλλά και ουσιαστικώς, τόσο το συγκεκριμένο έργο του Αριστοφάνη, όσο και ολόκληρο το αρχαίο δραματολόγιο και τον κόσμο του. Πέρα από την πολιτική, και εφόσον το έργο του έδινε την ευκαιρία, ο σκηνοθέτης σχολίασε και το ρόλο της ομοφυλοφιλίας στην κοινωνία γενικά και στον καλλιτεχνικό χώρο ειδικότερα, φροντίζοντας -με τον τρόπο που το έπραξε- να χάσει ΚΑΙ εκεί το όποιο δίκιο του και να διατρέχει όντως τον κίνδυνο να χαρακτηριστεί ομοφοβικός. Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Μετζικώφ ιδιαιτέρως εκφραστικά, ωστόσο μαζί με τη μουσική (του Τσακνή), τις χορογραφίες και κάποιες άλλες νότες, στις οποίες αναφέρθηκε ο σκηνοθέτης στο σημείωμά του και οι οποίες γίνονταν αισθητές, το αποτέλεσμα δεν ήταν άλλο, από ένα θέαμα ίσως διασκεδαστικό, όχι όμως ψυχαγωγικό, μια επιθεώρηση, στην οποία χρεώνεται επιπλέον η προσποίηση ότι πρόκειται για κάτι διαφορετικό και "ανώτερο". Επρόκειτο δε για επιθεώρηση λαϊκιστική, αφού, παρά την υποτιθέμενη προσπάθειά της να καυτηριάσει τον λαϊκισμό της πολιτικής, στο τέλος καταλήγει στο ύψιστο λαϊκιστικό συμπέρασμα: "Όλη η εξουσία στη φαντασία/ πάμε να βρούμε πάλι την Ουτοπία". Τόσο ξύπνημα λοιπόν, προκειμένου να κοιμηθούμε ξανά; Τέτοιο κατηγορητήριο και τόση κατακραυγή, προκειμένου να έχουμε έναν ύπνο γλυκύτερο ακόμη; Ή μήπως πρόκειται για απόλυτη αποποίηση ευθυνών από τα όσα ελέχθησαν στη διάρκεια της παράστασης; Άλλος ένας ωραιοπαθής (και σχεδόν πάντα πλέον γυμνός ή ημίγυμνος) προφήτης λοιπόν που δεν θα γίνει δάσκαλος; Αυτούς τους τελευταίους όμως, ανθρώπους φωτισμένους και με όραμα, έχει ανάγκη η πολιτική, η τέχνη, η χώρα ολόκληρη, η ψυχή.

Έλενα Σταγκουράκη
Αθήνα, 06.09.204

4/9/14

Βάτραχοι...



"Βάτραχοι" 
του Αριστοφάνη, 
σκην. Γιάννη Κακλέα, 
Εθνικό Θέατρο,
 2014

***********************************************


Όταν οι ποιητές καλούνται να αφήσουν τα τεφτέρια τους και να νοιαστούν για την πόλη. Ή: όταν οι σύγχρονοι μείζονες ποιητές αναμετρώνται με τους αρχαίους. Θα ήταν ψευδής ο ισχυρισμός πως δεν προσήλθαμε στο χώρο του θεάτρου γεμάτοι περιέργεια για την αναμφισβήτητη θεατρική επιτυχία του φετινού καλοκαιριού. Περιέργεια δε διττή: αφενός κάπως καχύποπτη απέναντι σε μια (σε κάθε) επιτυχία, αφετέρου φιλομαθή, δεδομένης της εμπειρίας και της εμπιστοσύνης απέναντι στη δουλειά του σκηνοθέτη, δουλειά και εδώ εμφανή, πολλή, δημιουργική, και κυρίως εμπνευσμένη! Γέλιο μέχρι δακρύων και συγκίνηση μέχρι δακρύων σε μία και μόνη παράσταση, ένας κλαυσίγελος σπάνιος -για την ειλικρίνεια και τον αυθορμητισμό του- στο σημερινό θέατρο, ακόμη και ξέχωρα, ως κλάμα ή ως γέλιο. 


Ο Διόνυσος ξεκινά με την περιβολή του Ηρακλή και τον δούλο του ως παραστάτη για τον κάτω κόσμο. Φτάνοντας εκεί, μετά από πάμπολλες περιπέτειες και δυσκολίες, θα συναντήσει μεγάλη αναστάτωση, καθώς το δίδυμο Ευρυπίδη-Αισχύλου αντιδικεί για τα πρωτεία στην ποίηση. Κριτή ορίζουν τον ίδιο το Διόνυσο και εκείνος, αδυνατώντας να επιλέξει έναν από τους δυο βάσει του έργου του, επιλέγει εκείνον που θα προτείνει την καλύτερη λύση προς όφελος της πόλης. Κάτι ήξερε ο Διόνυσος με την επιλογή του, ας λάβουμε κι εμείς υπ' όψιν μας τον νικητή ποιητή. Μια παράσταση μεστή νοημάτων, όπου πέρα από τον διαγωνισμό των δύο τραγικών, ο θεατής βλέπει να συναγωνίζονται με αυτούς, σύγχρονοι μείζονες Έλληνες ποιητές όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, η Δημουλά, ο Αναγνωστάκης, ο Λειβαδίτης, αλλά και ο Μιχάλης Κατσαρός. Ενδεικτικά αναφέρουμε: "Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα", "Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις", "Αντισταθείτε σ' αυτούς που λένε 'λυρισμό' τα ωραία λόγια", "Κι αύριο λέω θα γίνουμε ακόμα πιο απλοί. Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδελφέ μου απ' τον κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο". 

Στην απόδοση του έργου συναντήσαμε τους γνωστούς τρόπους του Κακλέα, οι οποίοι συνδυάζουν ιδεατά την αρχαία θεατρική παράδοση με την ουσιαστική ανανέωση: αφενός η σκηνή (κατά την αρχαιοελληνική χρήση της), τα προσωπεία (μάσκες) και κάποτε οι κόθορνοι του χορού παραπέμπουν στο παρελθόν, αφετέρου μια ιδιαίτερα εμπνευσμένη και φερμένη στο σήμερα μετάφραση-απόδοση, η οποία χρησιμοποιεί αντίστοιχα μέσα (αθυροστομία, αστεϊσμούς, ειρωνεία), όχι απλώς μιλάει, αλλά τραγουδάει στον σημερινό θεατή. 

Όταν δε τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει ένας Χαραλαμπόπουλος, το αποτέλεσμα φτάνει σε ύψη δυσθεώρητα! Πολύ απλά, Κακλέας και Χαραλαμπόπουλος συνιστούν δίδυμο άφταστο που έχει πολλά να δώσει ακόμη και θα αφήσει εποχή στο θέατρο! Ο Χαραλαμπόπουλος σε πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε πως θα επιθυμούσε να ερμηνεύσει όλους τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της αρχαίας κωμωδίας. Αυτό δεν συνιστά ευχή του ηθοποιού, αλλά -στην πραγματικότητα- του ίδιου του κοινού! Στην καλύτερη δε περίπτωση, σε συνεργασία με τον Κακλέα, και με επιπλέον στόχο (θα προτείναμε εμείς) τη βιντεοσκόπηση των παραστάσεων και την παραχώρησή τους στα σχολεία ως διδακτικό υλικό. 

Εξαιρετικός, ωστόσο, υπήρξε ολόκληρος ο θίασος, με μια πολύ καλή διανομή και τον κάθε ηθοποιό στο ρόλο του. Μας εξέπληξε θετικά ο Βλάχος ως Ξανθίας στην πρώτη του, θα λέγαμε, πρωταγωνιστική ερμηνεία, ενώ άρτιοι στις ερμηνείες τους ήταν και οι Φάνης Μουρατίδης, Αγορίτσα Οικονόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Σπύρος Μπιμπίλας και Στέλιος Ιακωβίδης. Τα σκηνικά του Παντελιδάκη, ξεφεύγοντας από την τρέχουσα τάση της απόλυτης (και ασφαλούς) λιτότητας, λειτουργικά. Οι φωτισμοί του Μπιρμπίλη σωστοί. Όσο πια για τα ευφάνταστα και πλούσια κοστούμια της Εύας Νάθενα που διαπερνούν αμφίδρομα τον Ατλαντικό, αλλά και το χρόνο... Αυτά τα κοστούμια των μυημένων! 

Αν είχαμε κάποιες ενστάσεις, αυτές αφορούν τη σύλληψη και απόδοση της ιέρειας στην παράσταση, την ερμηνεία της Παπούλια στο συγκεκριμένο ρόλο (ως μέλος του χορού ήταν καλύτερη) και... τον υπερβάλλοντα ζήλο. Δεδομένου του πλούτου και της πολυπροσωπίας του έργου, ίσως θα έπρεπε να γίνει εξοικονόμηση δυνάμεων στην αρχή, ώστε η κλιμάκωση να έρχεται σταδιακά και να λάμπει ακόμη περισσότερο το τέλος. Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες. Την παράσταση -καλώς εχόντων των πραγμάτων- θα την ξαναδούμε, όπως είχαμε δει δυο φορές και τους "Όρνιθες" το 2012 από το ίδιο δίδυμο (και το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, το οποίο πλέον κινδυνεύει με κλείσιμο!, κάτι στο οποίο θα αναφερθούμε αλλού). Αν όχι τίποτε άλλο, αυτό το τελευταίο τα λέει όλα!


Έλενα Σταγκουράκη
Αθήνα, 04.09.2014