Βάτραχοι...

"Βάτραχοι" 
του Αριστοφάνη, 
σκην. Γιάννη Κακλέα, 
Εθνικό Θέατρο,
 2014

***********************************************

Όταν οι ποιητές καλούνται να αφήσουν τα τεφτέρια τους και να νοιαστούν για την πόλη. Ή: όταν οι σύγχρονοι μείζονες ποιητές αναμετρώνται με τους αρχαίους. Θα ήταν ψευδής ο ισχυρισμός πως δεν προσήλθαμε στο χώρο του θεάτρου γεμάτοι περιέργεια για την αναμφισβήτητη θεατρική επιτυχία του φετινού καλοκαιριού. Περιέργεια δε διττή: αφενός κάπως καχύποπτη απέναντι σε μια (σε κάθε) επιτυχία, αφετέρου φιλομαθή, δεδομένης της εμπειρίας και της εμπιστοσύνης απέναντι στη δουλειά του σκηνοθέτη, δουλειά και εδώ εμφανή, πολλή, δημιουργική, και κυρίως εμπνευσμένη! Γέλιο μέχρι δακρύων και συγκίνηση μέχρι δακρύων σε μία και μόνη παράσταση, ένας κλαυσίγελος σπάνιος -για την ειλικρίνεια και τον αυθορμητισμό του- στο σημερινό θέατρο, ακόμη και ξέχωρα, ως κλάμα ή ως γέλιο. 

Ο Διόνυσος ξεκινά με την περιβολή του Ηρακλή και τον δούλο του ως παραστάτη για τον κάτω κόσμο. Φτάνοντας εκεί, μετά από πάμπολλες περιπέτειες και δυσκολίες, θα συναντήσει μεγάλη αναστάτωση, καθώς το δίδυμο Ευρυπίδη-Αισχύλου αντιδικεί για τα πρωτεία στην ποίηση. Κριτή ορίζουν τον ίδιο το Διόνυσο και εκείνος, αδυνατώντας να επιλέξει έναν από τους δυο βάσει του έργου του, επιλέγει εκείνον που θα προτείνει την καλύτερη λύση προς όφελος της πόλης. Κάτι ήξερε ο Διόνυσος με την επιλογή του, ας λάβουμε κι εμείς υπ' όψιν μας τον νικητή ποιητή. Μια παράσταση μεστή νοημάτων, όπου πέρα από τον διαγωνισμό των δύο τραγικών, ο θεατής βλέπει να συναγωνίζονται με αυτούς, σύγχρονοι μείζονες Έλληνες ποιητές όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, η Δημουλά, ο Αναγνωστάκης, ο Λειβαδίτης, αλλά και ο Μιχάλης Κατσαρός. Ενδεικτικά αναφέρουμε: "Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα", "Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις", "Αντισταθείτε σ' αυτούς που λένε 'λυρισμό' τα ωραία λόγια", "Κι αύριο λέω θα γίνουμε ακόμα πιο απλοί. Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε αδελφέ μου απ' τον κόσμο. Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο". 

Στην απόδοση του έργου συναντήσαμε τους γνωστούς τρόπους του Κακλέα, οι οποίοι συνδυάζουν ιδεατά την αρχαία θεατρική παράδοση με την ουσιαστική ανανέωση: αφενός η σκηνή (κατά την αρχαιοελληνική χρήση της), τα προσωπεία (μάσκες) και κάποτε οι κόθορνοι του χορού παραπέμπουν στο παρελθόν, αφετέρου μια ιδιαίτερα εμπνευσμένη και φερμένη στο σήμερα μετάφραση-απόδοση, η οποία χρησιμοποιεί αντίστοιχα μέσα (αθυροστομία, αστεϊσμούς, ειρωνεία), όχι απλώς μιλάει, αλλά τραγουδάει στον σημερινό θεατή. 

Όταν δε τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει ένας Χαραλαμπόπουλος, το αποτέλεσμα φτάνει σε ύψη δυσθεώρητα! Πολύ απλά, Κακλέας και Χαραλαμπόπουλος συνιστούν δίδυμο άφταστο που έχει πολλά να δώσει ακόμη και θα αφήσει εποχή στο θέατρο! Ο Χαραλαμπόπουλος σε πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε πως θα επιθυμούσε να ερμηνεύσει όλους τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της αρχαίας κωμωδίας. Αυτό δεν συνιστά ευχή του ηθοποιού, αλλά -στην πραγματικότητα- του ίδιου του κοινού! Στην καλύτερη δε περίπτωση, σε συνεργασία με τον Κακλέα, και με επιπλέον στόχο (θα προτείναμε εμείς) τη βιντεοσκόπηση των παραστάσεων και την παραχώρησή τους στα σχολεία ως διδακτικό υλικό. 

Εξαιρετικός, ωστόσο, υπήρξε ολόκληρος ο θίασος, με μια πολύ καλή διανομή και τον κάθε ηθοποιό στο ρόλο του. Μας εξέπληξε θετικά ο Βλάχος ως Ξανθίας στην πρώτη του, θα λέγαμε, πρωταγωνιστική ερμηνεία, ενώ άρτιοι στις ερμηνείες τους ήταν και οι Φάνης Μουρατίδης, Αγορίτσα Οικονόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Σπύρος Μπιμπίλας και Στέλιος Ιακωβίδης. Τα σκηνικά του Παντελιδάκη, ξεφεύγοντας από την τρέχουσα τάση της απόλυτης (και ασφαλούς) λιτότητας, λειτουργικά. Οι φωτισμοί του Μπιρμπίλη σωστοί. Όσο πια για τα ευφάνταστα και πλούσια κοστούμια της Εύας Νάθενα που διαπερνούν αμφίδρομα τον Ατλαντικό, αλλά και το χρόνο... Αυτά τα κοστούμια των μυημένων! 

Αν είχαμε κάποιες ενστάσεις, αυτές αφορούν τη σύλληψη και απόδοση της ιέρειας στην παράσταση, την ερμηνεία της Παπούλια στο συγκεκριμένο ρόλο (ως μέλος του χορού ήταν καλύτερη) και... τον υπερβάλλοντα ζήλο. Δεδομένου του πλούτου και της πολυπροσωπίας του έργου, ίσως θα έπρεπε να γίνει εξοικονόμηση δυνάμεων στην αρχή, ώστε η κλιμάκωση να έρχεται σταδιακά και να λάμπει ακόμη περισσότερο το τέλος. Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες. Την παράσταση -καλώς εχόντων των πραγμάτων- θα την ξαναδούμε, όπως είχαμε δει δυο φορές και τους "Όρνιθες" το 2012 από το ίδιο δίδυμο (και το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, το οποίο πλέον κινδυνεύει με κλείσιμο!, κάτι στο οποίο θα αναφερθούμε αλλού). Αν όχι τίποτε άλλο, αυτό το τελευταίο τα λέει όλα!


Έλενα Σταγκουράκη
Αθήνα, 04.09.2014