Κόκκινο...

 

Ρόθκο:

 Στιγμιότυπα μιας παθιασμένης ιδιοφυίας

«Κόκκινο»

Τζον Λόγκαν

Θέατρο Δημήτρης Χορν

Φεβρουάριος 2011

Θαμπωμένος από εννιά τοιχογραφίες του Ρόθκο στο μουσείο Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου, ο Τζον Λόγκαν παρακινήθηκε στην αναζήτηση της ιστορίας τους, αλλά και της ίδιας τους της υπόστασης. Το 1958, ο ρωσικής καταγωγής Εβραίος Μαρκ Ρόθκο ανέλαβε να φιλοτεχνήσει πίνακες για τη διακόσμηση του εξεζητημένου εστιατορίου Τέσσερις Εποχές σε ουρανοξύστη της Νέας Υόρκης. Ένα χρόνο αργότερα ωστόσο, ακολούθησε η βίαιη σχεδόν απομάκρυνσή τους και η επιστροφή της υπέρογκης αμοιβής. Οι λόγοι τόσο της αποδοχής της παραγγελίας, όσο και της μετέπειτα απόρριψής της παραμένουν γρίφος. Εδώ έγκειται η γέννηση ενός δυναμικού και μεστού νοημάτων έργου, με αντικείμενο όχι μόνο τον Ρόθκο, τη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα, αλλά και την πορεία κι εξέλιξη του σημερινού ανθρώπου.

Το έργο οικοδομείται πάνω στη δυαδικότητα, η οποία εκφράζεται με σειρά διπόλων: ο φτασμένος καλλιτέχνης κι ο μαθητευόμενος, ο ώριμος άντρας κι ο νέος, το μαύρο και το κόκκινο, το κόκκινο και το λευκό, το πνεύμα και το προϊόν, ο φόβος κι η ελπίδα, ο θάνατος και η ζωή, το παρελθόν και το μέλλον. Το ζητούμενο μάλιστα δεν είναι η απλή συνύπαρξη των αντιθέτων, αλλά η αρμονική, χωνεμένη τους «συμβίωση», η ουσιαστική ζύμωσή τους. 

Κατακρίνεται εξ αρχής η σημερινή έλλειψη κριτηρίων και κριτικής σκέψης, όπου «όλα αρέσουν σ’ όλους», καθώς και η επάρκεια στη μετριότητα και το «καλά», με «την προσωπική ενόραση να υποδουλώνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα». Καυτηριάζεται ό, τι μετατρέπει το Κόκκινο (κι ό,τι αυτό περιλαμβάνει) σε Μαύρο, με έντονο το φόβο της τελικής επικράτησης του δεύτερου, μιας και προς αυτό φαίνεται να κατευθύνεται ο σημερινός άνθρωπος. Το έργο ενσωματώνει διάφορες απόψεις του Ρόθκο κι όψεις της καθημερινότητάς του, χωρίς ωστόσο να δίνεται η εντύπωση παρενθετικών στοιχείων ή βιογραφικού ρεπορτάζ. 

Λόγω ενδεχομένως του πλήθους των νοημάτων, παρατηρείται επανάληψη ιδεών, με αποτέλεσμα κάποια χαλαρότητα στα μισά του έργου κι εξασθένιση του ρυθμού του. Ωστόσο, η σε κύκλο ολοκλήρωσή του, παρά την ενδιάμεση ανατροπή, συμβάλλει σ’ ένα δυνατό αποτέλεσμα.

Η παράσταση ανταποκρίνεται επιτυχώς στις απαιτήσεις του έργου, σωματοποιώντας τα χρώματα. Η μετάφραση ρέει ανεμπόδιστα, η σκηνοθεσία του Φασουλή και τα σκηνικά του Παντελιδάκη πλαισιώνουν άρτια το έργο, ενώ ακόμη και η μουσική, με καίριο λειτουργικό ρόλο, τονίζει το δίπολο των πρωταγωνιστών. Η εύστοχη διανομή δίνει τους σωστούς ηθοποιούς στους σωστούς ρόλους. Πρόκειται για παράσταση που αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό τη σημειολογία χρωμάτων, ηλικιών κι ιδιοτήτων. 

Είναι αισιόδοξο και παρήγορο, για τους σημερινούς χαλεπούς καιρούς, το γεγονός ότι ο Φασουλής δεν επαναπαύεται καταφεύγοντας στην προχειρότητα, αλλά αντιθέτως παραδίδει στο φιλοθέαμον κοινό σκηνοθεσίες κι ερμηνείες υψηλής ποιότητας κι αισθητικής. Ταυτόχρονα, αποζητά το καινούργιο κι ανανεωτικό, χωρίς να αρκείται στην ευκολία του κλασικού, ούτε όμως και στην άνευ όρων αναζήτηση του διαφορετικού. Έδωσε επιτυχώς έναν Ρόθκο ιδιότροπο, με την αλαζονεία του φτασμένου καλλιτέχνη, αλλά και τις φοβίες, ακόμη και την απελπισία, αυτού που βλέπει παραπέρα, αυτού που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, με όλο της τον κυνισμό και την ειρωνεία. Με άλλα λόγια: μια κόκκινη, παθιασμένη ιδιοφυία.

Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος που υποδύθηκε τον μαθητευόμενο Κεν, είναι αναμφισβήτητα ταλαντούχος και πολλά υποσχόμενος ηθοποιός. Η ερμηνεία του, πηγαία, δεν προδίδει την πολλή δουλειά που προηγήθηκε. Ωστόσο, ακριβώς λόγω του ταλέντου του, αξίζει να λειάνει την υποκριτική του τέχνη, εκδυόμενος τις όποιες –αισθητές κάποτε–  επιρροές, εις αναζήτησιν ενός καθαρά προσωπικού ύφους. Ερχόμενος σε ρήξη με τον Ρόθκο, το επιτυγχάνει, φτάνοντας σε μια υποκριτική κορύφωση, παράλληλη με την κορύφωση του ρόλου στην παράσταση.

Έλενα Σταγκουράκη

Αθήνα, 01.02.2011

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό "Νέα ευθύνη", τεύχος 4.